El tseltal es parte de la familia lingüística del maya y tiene diversas variantes, las cuales se autodenominan: bats’il k’op (del occidente), bats’il k’op (del norte), bats’il k’op ...

SJUNIL MUK’UL MANTALIL TA SPAMAL SLUM SK’INAL MEJIKO

Muk’ ul Mantalil la yich’ pukel ta a’ yel ta Diario Oficial de la Federacion ta jo’ eb yu’ un ferbrero ta ya’ wilal 1917
Slajib Mantalil jun pukbil ta a’ yel ta DOF27-05-2015

Yo’kajal k’op

Te jujsejp estadoetik sok ta yolil slumal Méjiko

Juklajuneb swakwinik mantal. Te tsoblumetik ma xju’ yu’unik, mananix bi ya stak’ yutik-a:

I. Ya spabeik sk’in te tsobelbail, syom sbaik sok yan jtsoblum ta yip yan lum.

II. (Makbil).

III. X-cha’ ile’l ta yak’el stael, ta slok’esel junil bik’tal tak’in, yak’el yejt’al jun.

IV. Yakel ta ile’l te banti ya xjelaw te yajwal lum tame ay bitik ya xk’ot ta pasel ta sk’anel stsobil jtsobtejklum.

V. Ma’me stak’ yak’ ta ile’l machuknanix ya stak’ yak’ ta ile’l stukel te banti ya stak’ x-och te bitik ya xlok’, mame ja’uknix, te balumilal ta yantik tsoblum sok yantik lumetik k’ejel lumetik.

VI. Ma’nanix ja’uk ya stak’ yak’ ta ile’l te banti ya xk’ax sok ma’nanix ja’uk ta tuntesel te jun jtsoblum mak yan k’ejel lumetik, manchuk me ya stojbeyik spatan mak yicho’el ta muk’ ay sjunil stael te ta ju’jun jteklum, yame sk’an ile’l le’k ta sle’el te jun jwax ijkatsil mak manchuk ya sk’an jun te banti ya xju’ ya xkoltaot ta swenta te ijk’atsil.

VII. Stikunel beel sok maba ya yicho’ kanantael te stulanil mantaril mak te ay ta swenta te mach’a ay ya’tel ta st’unel sjojk’oel (sic DOF 05-02-1917) te bantik jelajtik spatanil mak te bitik ya xk’anot ta swenta sk’oplal te banti lijk’emtal te p’olmalil ta yantik jtsoblumetik mak k’ejel lumetik, ja’ chikanix tame ay jele’l jtebuk te bit’il ak’bil ta swenta sp’ole’sel te ma paja’luk sok te ta jtsobjteklum, mak yantik xan p’ole’sele’tik ta paja’l sok te ta yantik batik keja’tik tale’m.

VIII. Mame stak’ yotses stale’l stukelik mak slok’olbetil sok j-a’tel jtunel ta jtsobjteklum ta yantik jtsoblumetik, sok yantik ta syomajel mak k’ejel lumetik, mak k’alal ya stak’ stojik ta bik’taltik stak’in k’ejel lum mak lok’em ta skanalil jtsoblum.

Te estadoetik sok munisipioetike mame stak’ yak’ sbaik ta betil teme maba komon tuuneleluk yu’un awal ts’unubil mak spasel bitik ya xtuun yu’un yajwalel lum sok xchajpanel bitik slekubtesel sok ay ya yak’ sbaj ta betil ta yantik nail chajpajibal, fidecomiso, ja’nix jich bit’il jujsejp estadoetik, yan me sk’oplal stukel teme yu’unix tulan ya’yejal ya yak’ sbaj ta betil te munisipioetike. Ja’ yu’un te binti la yich’ alele yame xk’ot ta pasel jich bit’il chajpanbil sk’oplal li´ta mantalil te jayeb ya yich’ ch’uunele. Te mach’a jich ya spase yame yak’ ta nael stojol ta komon binti ut’il laj ta tuuntesel yu’un te tak’ine. Mame yich’ k’anel betil yu’un ay ma junuknax banti ya yich’ lajinel.

Te snail xchajpajibal mantalile, teme ja’ bayel jich yo’tanik mach’a ayik ta tsobleje. Ja’me ya yalik te jayeb tak’in ya yich’ betanel teme ja’chuk ma’yuk lek sjol te banti ya xlok’ ta betej, yame yich’ pasel sjunil sok yame yich’ k’oponel ta lek teme ya xju’ ta tojele sok jayeb k’aal ya xk’ot ta tojel.

Yu’un ma chujkule ta pasel te binti la yich’ alele, te estadoetik sok munisipioetike, yame yich’ najkanel ya’yejal te ay ma jayeb k’aal ya yich’ tojel te betile, ja’nax wenta teme maba ajelaw bit’il chajpajem sk’oplal ta banti snail muk’ul chajpajibal mantalilel. Teme jich ak’ot te ma jayeb k’aal ta tojele yame yich’ tojel ta oxeb uj te k’alal bit’il nopolix ya xlok’ ta ya’tel te muk’ul ajwalile sok xaal mame stak’ yich’ix k’anel betil k’alal nopolix beel sk’aalelal slajib ya’tel te ajwalile.

IX. Yak’el ta ilel te sp’oltesel, te banti k’ejbil te ta jujun snail te may ta j-chex, te bayel ta ten te bixi lok’em ta alel yu’unik te banti k’ax muk snail tsobelil te xchajpanel-mantaril ta junax ya yak’ sk’opik.

Te xchajpanel mantaril ta junax sok te binti sjalil ya sjunbaik te mach’atik tulan ya’telik ta xchajpanel mantaril te bit’il ya xbenbel ta stup’inel te uch’ pox.