Chaneb Sk’oplal

Ya’tel ya stak’ spasik a’tel tuuneletik, ay ya spasik mulil tulan mulil mak ay joil binti ya sk’an spas sok bitik ay yich’o ta wenta Estado

Baluneb swakwinik mantal. Te a’tel tuuneletik sok yantik a’teletik te ay chopol ilbil yu’un estadoe, yame stoj smulik jich bit’il:

I. Mame stak’ binti ya spasix sok yame stoj smul jich bit’il albil ta lajuneb swakwinik artikulo a’tel tuuneletik jich bit’il albilix sk’oplal k’alal teme la spas mulil ta ya’tel mak ay ya smukem nak’ ta yo’tan binti ya spas te jipnax ya yuts’inbey xkuxlejal krisanuetik mak ay yantik.

Ja’nax mame jichuk ya xk’ot ta pasel teme ya yak’ a’yel stojol snopjibal yu’une.

II. Teme jich ak’ot ta pasel biluk mulil ta stojol a’tel tuuneletik mak yantik mulil ta swenta yu’un ya snak’ ta yo’tan binti ya spas, yame stoj smul jich bit’il albil ta mantalil yu’un niwaktik mulil ay ta tuuntesel.

Te mantaliletike ja’me ya yich’ ch’uunel bit’il ya xchajpan bitik ya xk’ot ta pasel ya stojbey xchukilel teme ta sbajk’el ya staj sk’ulejal te k’alal yak ta spasel ya’tele mak ay yantik biluk chopol ta pasel ya xtoy moel binti ya x-ain yu’un mak ay binti ya staj mak ya skuy ta yu’un te ma stajbey sk’oplal banti staotel ta leel. Jich te mantaliletik yu’un mulile, yame yich’ pojbeyel te binti ay yu’une sok yame xcha’ tojbey smul te ya xk’ot ta pasele;

III. Yame stoj smul a’tel tuuneletik teme ay binti joil ya spas mak ay binti ya snak’ ta yo’tan spasel te jipnax ya yuts’in ta pasel lekilal, yuts’inel lekil o’tan, olil me ya yak’ sbaj ta spasel sok sp’ijil yo’tan te ya’tele. Te stojel smule yame yich’ ak’bel sna’ stojol, smakbeyel, mak ya yich’ tikonel lok’el, mak yu’unanix ma stak’ix ya x-a’tejix, me mauk xale yame stak’ stoj ta tak’in smul teme ay binti la soktes biluketik mak ay binti la yixtay ta skaj sbajk’el. Te mantalile ja’me ya yich’ ch’unel ta xchajpanel sok ya yich’ jojk’oyel lek sk’oplal ta stojel smul teme jich ak’ote.

Teme ay banti tulan te muliletike, yame yich’ jojk’oyel lek sk’oplal sok yame yich’ jojts’iyel yu’un Auditoría Superior de la Federación sok yantik nail chajpajibaletik, ja’ chikan mach’a ay ta swenta. Teme jiche ja’me ya xchajpan te Tribunal de Justicia Administrativa teme ja’ ak’ot ta swentae. Te bitik yantik k’oem ta pasele yame stoj smul sok yame yich’ ak’el ta na’el stojol sok xchajpanel te mach’a ay ta swentae.

Ta swenta sjots’iyel lek sk’oplal sok stojel smulilel te mach’a ya x-a’tejik ta Poder Judicial de la Federación, ja’me ya yich’ ilel bit’il ay sk’oplal ta banti xchanlajunebal yo’winik artikulo li’ta mantalil jun, ja’nax mame stak’ yich’ k’axumtayel ya’tel te Auditoría Superior de la Federación ta swenta xcholel bantik ay te binti pasbile, ja’nix jich bitik la stuuntes ta spasel ya’tel sok bit’il la stuuntes ta lajinel komon tak’in.

Ja’me chikan mantalil bitik pasel ya sk’an ta sk’ojanel sok sleel xchajpajib te binti maba tulan pasbil te mulile te mach’a ay ta wentae.

Te nail chajpajibaletik wentainbilik ta Méjikoe, ay me mach’a yich’o ya’telik ta yolilik, yu’un me ja’ ya x-ilawanik, xkanantaywanik, ya stojobteswanik sok ya yich’bey ta wenta ya’yejal te ay binti maba ya yich’ ch’uunel ta pasel jich bit’il ay ta mantalil sok yame yak’bey ta sbaj te mach’a jich ya spase; yame stoj smul biluk me ya xk’ot ta pasel, yame xk’ot ta stojol Tribunal Federal de Justicia Administrativa; sok xaal yame yich’ ta wenta te tak’in ya x-ochtel ya yich’, ya slajin, ja’nix jich baytik ya xlaj te tak’in ya xtal ta Méjikoe, ja’nix jich bit’il yak’beyel sna’ stojol bitik muliletik ay ta swenta te Fiscalía en Combate a la Corrupción bit’il albil ta mantalil jun.

Te nail chajpajibaletik wentainbilik ta jujsejp estadoetik sok munisipioetik, ja’nix jich bit’il ta yolil slumal Méjiko sok bit’il jujsejp slum sk’inal septilaybil, ay me mach’a yich’o ya’telik ta yolilik te ja’me ya ya’telin ta yilel bitik ay ta swentaik sok ja’me chikan binti ya stak’ spas bit’il albil sk’oplal ta yantel párrafo, sok

IV. Te tribunales de justicia administrativa yame yak’bey ta sbaj mach’a ya xk’ot ta stojol sok yame yak’ sbaj ta yilel baytik ya xk’ot ta pasel te mulile sok ay me ta swenta spasel ya’tel yu’un yak’beyel stoj smulta ta tak’in te mach’a ya spas te mulile, ja’nix jich yame smakbey binti ay ta swenta yich’el, smakel bitik ay ta slok’el mak bitik yakal yak’bel ta spasel; ja’nix jich yame xcha’ meltsan jilel teme ay binti ts’ilajem yu’un mak ay binti lajem yich’o ta wenta te Hacienda Pública te komon u’uninbil wentainbil ta Méjikoe, ta jujsejp estadoetik sok munisipioetik. Ja’nix jich ta yantik krisanuetik yame yak’bey stoj smul jich bit’il ay sk’oplal li’ta fracción ta swenta mach’a bitik muk’ mulil ya spas ta ya’tel mak ay yan krisanuetik ya slo’loy sbajsok ta spasel te ja’nax ya xtuun yu’unike. Ja’nix yame yich’ mantal ta smakbeyel binti a’telil ya spas sok xcha’ chajpanel ta ach’ubtesel snail a’telil teme k’ax muk’ te mulil k’ot ta pasel wentainbil yu’un Hacienda Pública mak yantik a’teletik wentainbilik ta Méjiko, a´teletik ta jujsejp estado sok munisipioetik melel ja’me ya yich’ leel skoltayel sok slekubtesel bit’il ya xkuxinik te krisanuetike, ja’ yu’un, te nail chajpajibaletike yame sk’an spas ta lek ya’telik mak ya yil ta lek manchuk ya xk’ot ta pasel te mulieltike; yame yak’ ta tojel mulil sok k’alal bit’il ya xk’ot ta chajpanel yu’un.

Te binti pastilayel ya sk’an ta yak’el ta tojel te mulile, jich bit’il albil ta yantel fracción yame xk’ot ta pasel. Ja’nax yu’un mame stak’ cheb belta ya yich’ ak’el ta tojel te mulil bit’il yakal ta pasele.

Mach’auk krisanuil, ja’me ay swenta spasel te ya stak’ yak’ ta ilel teme jich mak ay ma jichuk te mulil ta stojole, yame stak’ yak’ keja ta Cámara de Diputados del Congreso de la Unión, ta yak’el ta ich’el ta wenta, jich bit’il albil li’ta artikulo to.

Ta xch’uunel te mantal into, te mach’a ay stojol sjojk’oyel sok yak’beyel stojel smul sok teme ta skaj sbajk’ele mame ayuk ta makel ta yak’el ta tojel smul sok teme ay k’op a’yejetik te ma stak’ ta chiknajtesel binti ich’bil ta wenta yu’un fiscal jich bit’il ich’tilaybil ta wenta tak’in mak ay sjol tak’inetik. Te manatalile ja’me ya yich’ ch’uunel bit’il ay ta mantalil k’alal ya yich’ ak’el ta na’el stojol.

Te auditoría Superior de la Federación sok te Secretaria del Ejecutivo Federal ja’me ay ta swentaik yilel mach’a ay ya’telik ta yolil chajpajibaletike sok yame stak’ yich’ ta wenta xchajpanel te Fiscalía Especializada en Combate a la Corrupción sok te Tribunal Federal de Justicia Administrativa, jich bit’il ay sk’oplal ta banti stabal artikuloetik, li’ta apartado C, ta sjukebal fracción sok ta banti xchaneb swakwinikil ta yoxebal fracción li’ta banti mantalil jun.

Te binti ay ta spasel ajwalil ta estado te ay ya xlaj ixtayel binti ay yu’un krisanu yame yich’ ilel. Te mach’a ay binti xlaj ta ixtayele yu’une yame yich’ tojel ja’ chikan bit’il ay sk’oplal sok bit’il ay ya’yejal ta mantaliletik.