El mixteco del oeste de la costa, autodenominado como tu’un savi, es una variante del mixteco, que a su vez es parte de la familia lingüística del Oto-mangue.

TIÑU CHA IYO CUENDA ÑUHUN ÑUCOHYO

Cha cuu cha ndicha 5 febrero cuiya 1917
Chehe cuu tuhun cha sandihi sama ta quee chi DOF 27-05- 2015

Tiitulo Cumi

Cuhva cha tahan chi savaha ra Satiñu cuenda ñivi ñuun a Ñivi satiñu cuenda maan ñi, ta cumani cahvi ñi a savaha ñi cha ña vaha cuenda cha satiñu chi Ndatiñu cha iyo cuenda cha ndaca ñahan Ñuun

Artiiculo 109. Ndihi ra satiñu cuenda ñuun chi ndihi ra satiñu cuenda maan ra, ta cua savaha ra ta ra cha ñavaha iti nuun ra Ndacañahan chi ñuun, cua cutuni ra ta ra cuhva cha cahan chi ihya:

I. Cua cutuni ñivi satiñu cuenda ñuun cua savaha suvi ni cuenda cha ndacañahan ñuun tu cha cua cumani ñivi can cuhva cha cahan Artiiculo 110 cuenda ñivi satiñu cuenda ñuun cuhva cha cati ley ya, ta cha ndiso tiñu ñi ta cua cumani ñi chi cha satiñu ñi a ña cua satiñu ñi, ta cua sananuun chi tiñu iyo cuenda ñuun a cha ña ndehe vaha tiñu chi.

Ña cua cutuni ñivi can cuenda ñuun tu cha cahan ñi cuhva saxini ñi.

II. Tu cha ra satiñu cuenda ñuun cua savaha ra cuati a ra satiñu cuenda maan ra cua savaha cha ndavaha ni, cua cutuni ra cuhva cha cahan ley penal cuhva cha tahan chi.

Cha cuu ley cua cati ta cha iyo cha cua cutuni ñivi satiñu cuenda ñuun tu cha cua nducuca ñi chi xuhun ñuun ta cha ndiso tiñu ñi ta cha cuenda chacan cua savaha ñi cuati can, a chi sivi inca ñivi cua tava ñi xuhun a ndatiñu ta cua nducuca ñi, ta cua savaha ñi cha chi maan ñi cuu chi, ta ña cua cuu cati ñi yoso cuhva ni nihin ñi chi. Ley penal cua tachituni chi ñi ta cua canihin ndico tiñu ndaa cha ni quihin ñi, ta ña cua nihin ndico ñi ndatiñu can, ta cua cutuni ñi cuenda ndihi ca cuati cha ni savaha ñi;

III. Cua tachituni ra cuu xini nu satiñu ñivi cuenda ñuun, tu cha ñivi satiñu ican cua savaha a ña cua sacuinu ñi cuhva cha cahan ley, ta cua cumani ñi cha ña cua savaha ñi cha vaha, a ña cua ndehe vaha ñi tiñu, a ña inuun cua ndehe ñi chi ñivi, ta cua satiñu vaha ñi nu iyo tiñu can, cuhva cha ndiso tiñu ñi a quihin ñi tiñu. Ta cha cua cutuni ñi cuu cha cua cuxaan tiñu chi ñi, a cua quenda nuun tiñu chi ñi, a cua quee ñi nu satiñu ñi ta ña cua cuu ca quihvi ñi ican, a cua tiahvi ñi xuhun cuenda ndatiñu can a cha ni ndoyo ñuhun ndatiñu can savaha ñivi can a ña ni savaha ñi cuhva cha tahan chi. Ley cua cati cuhva cha cua coo tiñu cha cua nanducu tiñu, ta cua cutuni ñivi can cuenda cuati cha ni savaha ñi a ña ni savaha ñi.

Cha ni savaha ñivi cuati cahvi cua nanducu tiñu ñaan cuenda cuu chi cua savaha Auditoria Superior iyo cuenda Ñucohyo chi cha ndehe tiñu tichi nu satiñu ñivi, tacan ni cha iyo tichi iin iin Ñuhun iyo tichi ñuhun Ñucohyo, cuhva cha tahan chi, ta tiñu can cua ndehe Tribunal de Justicia Administrativa cha tahan chi ndehe tiñu can. Ta ndihi ca cha cumani ñivi a cha cua tiahvi ñi cuenda cha cumani ñi nu satiñu ñi, ra ndiso tiñu tichi ican cua ndehe cua tisovaha tiñu can.

Cha cuenda cha cua nanducu tiñu chi cuhva cha tiso tiñu cuati, ta cuhva cha cua tiahvi tiñu cuenda cha cumani tiñu savaha ñivi cha ndiso tiñu nu cuu chi Poder Judicial Ñuhun Ñucohyo, cua ndehe tiñu cuhva cha cahan Artiiculo 94 tichi Constitucion ya, ta ña cua cuhva chi tundoho cuhva cha cua ndehe tiñu can cua savaha Auditoria Superior Ñuhun Ñucohyo cha cua tiso cuenda cuhva satiñu ra ndiso tiñu ican, ta cuhva cha cumi vaha ra ta ra cuhva cha chatiñu tiñu xuhun ñivi ñuun.

Maan ley cua cati cuhva cha cua coo tiñu ta cua cunu chi cha cua tihi tiñu, ta cua ndehe tiñu cuhva cha cumani ñivi nu satiñu ñi, ta ña cahvi xaan ni cumani ñi, cua savaha ñivi satiñu tichi can.

Ndihi cha cuu tiñu ñuun cuenda cha ndaca ñahan Ñuhun Ñucohyo, cua coo inca cha cua ndehe tiñu tichi chi, cuhva cha cati ley cha ña cua cumani tiñu, nda ica cha cua sandu cuiti tiñu ta cua nanducu tiñu cha ndacu ñivi a cha ña ndacu ñi ta cua quichi quee chi cha cumani ñi nu satiñu ñi, ta cua savaha tiñu cha cua tiahvi ñivi can, ta ñavi tiñu ndehe Tribunal Federal de Justicia Administrativa cuu chi, ta cua ndehe tiñu cuhva cha quihvi ta quee xuhun chi cuhva cha satiñu ican, ta cuhva cha cumi ta chatiñu xuhun ñuun iyo cuenda nu ndaca ñahan Ñucohyo cha chaha ra cumitiñu Ñucohyo, tacan ni cha cua tiso tiñu cuati cha ndacu a cha ña ndacu tiñu ta cuu chi cuati iti nuun Fiscalia Especializada en Combate a la Corrupción cuhva cha cahan Constitucion.

Ndihi cha cuu tiñu ñuun cha iyo tichi iin iin ñuhun chi municipiu, tacan ni cha iyo tichi Ñuun Ñucohyo chi ndihi cuhva cha ndaca ñahan chi, cua coo tahan cha satiñu tichi nu iyo chi, ta cuhva cha cua ndehe chi tiñu cuhva cha tahan chi tichi nu iyo chi, cuhva cha cahan párrafo iti chata,

IV. Ndihi cha cuu Tribunal de Justicia Administrativa cua ndehe chi tiñu cha cua satiahvi chi xuhun chi ñivi satiñu tiñu maan ñi ta cua cumani cahvi ñi nu satiñu ñi, ta ña ndiso tiñu ñi inca tiñu, ña cua coo ca ndatu chi ñi cha cua sata ñi, cha cua satiahvi ñi cuenda vehe ñi, a cha cuu tiñu cuenda ñuun, tacan ni cua tiahvi ñi cuenda cha sandoyo ñuhun ñi cha cuu chi Hacienda Publica a ñaan chi inca cha satiñu cuenda cha ndaca ñahan Ñuhun Ñucohyo, a cuenda municipiu. Cha satiñu chi sivi ni chi cua satiahvi tiñu chi cuhva cha cahan fraccion ya ta cha ñavaha savaha ñivi cha chica tiñu cuenda cha satiñu chi sivi ni, ta chica ñi tiñu ñi cuenda chi. Cuu cua casi tiñu cuhva cha satiñu chacan, a cua tani cuii cuhva cha satiñu chi a cua quihvi ñivi cuenda ñuun cua ndehe ñi tiñu can, ta cha cahvi xaan cumani tiñu chi ndatiñu cuenda Hacienda Publica a chi cuenda tahan chi cha iyo cuenda Ñuhun Ñu-cohyo a tichi municipiu, ta cua nihin cha cuu cuenda ñuun xuhun cha tahan chi cuenda chacan, ta cua coto tiñu cuhva cha satiñu chi ican, a cha sacuenda tiñu a cuenda ñivi cha cuu socio a cua nanihin tiñu cha cuenda ñivi ñuun savaha ñi cha cumani cahvi tiñu ican, ta cha cuenda chacan cua tiahvi tiñu nda cha cua sandihi chi cuhva chinu tiñu can. Ley cua cati yoso cuhva cua coo tiñu cha cua sacuaha tiñu can a cuhva cha cua tiahvi tiñu cuhva cha ñavaha chacoo chi a ña ni savaha tiñu chi.

Ta cuhva cha cua cunu tiñu cha cua tiahvi tiñu cuhva cha cahan fracción iti chata cua satñu maan chi. Ña cua cuu satiahvi tiñu chi ñivi cha uvi chaha cuenda ituhun cha cumani ñi.

Ndaa ñivi ñuun cuu ni cuenda maan ñi cua cuu sanahan ñi cha cuu cha cuiti nanihin ñi, ta cua cuu tiso ñi cuati can iti nuun Camara de Diputado del Congreso de la Unión ndaa cha ñavaha savaha cha-can cuhva cha cahan Artiiculo ya.

Cha cua sacuinu chi cuhva cha tahan chi ndehe chi tiñu, ndihi cha cuu cuenda cha sacuaha tiñu ta cua satiahvi tiñu ta ndaa chi siqui ñivi satiñu ican ta savaha ñi cha ñavaha, cua cuu casi tiñu ndiso ñi cha cua cumi tiñu ndihi tutu cha ña cua cuu coto ñivi cuu ni cuhva cha iyo tiñu fiscal can a cha ndehe tiñu cuhva cha tihi tiñu xuhun, ta ndehe tiñu cuhva cha satiñu chi, a cha tivaha ñivi xuhun ñi a cha cua satiñu chi cha cuu chi xuhun. Ley cua cati cuhva cha iyo tiñu tu cha cuni ñivi coto ñi cuhva cha satiñu chacan.

Cha cuu Auditoria Superior Ñuhun Ñucohyo chi cha cuu Secretaria del Ejecutivo Federal cha ndehe tiñu iyo tichi ican, cua cuu ndehe tiñu cuhva cha cua cati cha cuu Fiscalia Especializada en Combate a la Corrupcion chi Tribunal Federal de Justicia Administrativa, cuhva cha inuun cahan Ar-tiiculo 20 Apartado C, fracción VII, chi 104, fracción III cuhva cha cahan Constitucion cuenda chi ih-ya.

Cha ndaa ica cha cua savaha cha ndaca ñahan cuenda Ñuhun ta cha ni sandoyo ñuhun tiñu cha cuu cuenda ñivi satiñu maan cuenda ñi savaha tiñu cuenda ra ndaca ñahan ñuun ta ñavaha chacoo chi, yatin ni ta iin ndaha ni cua ndehe tiñu cuenda chi. Ñivi cha satiñu maan cuenda ñi cua coo cha cuiti chi ñi cha cua tiahvi ra cumitiñu can chi ñi cuhva cha iyo tiñu chi cuhva cha chinu tiñu cuhva cha caha ley.