El náhuatl de la Huasteca Potosina es una variante del náhuatl, el cual pertenece a la familia lingüística Yuto-nahua. Sus hablantes...

TLANEJNEUILYOTL TLEN SENTIKMASEUALMEJ

Tlanejneuilyotl katli mopatimakak pan mexko amatlamoyauali pan makuili tonali tlen ome metstli, tlen xiuitl naui tsontli, uan kaxtolpouali uan majtlaktli uan chikome
Moyankuitili ipan nitonali moixpanti DOF 27-05-2015

Naui Tlaijtolnechikoli

Tlen Moneki Kichiuasej Miyayotl Sentikatekitinij Uan Tekikalmen Tlen Mexkotlali

Makuilpoali uan chiknauitipaj tlaijtoli. Sentikatlanauatiyanijuan machioketstilmej tlen tlaltokayolmej, san kampa kinmelaua kichiuasej, kichiuasej machiotlajtolmej tlen miyayotl tekichiuanin uan tlen sekinok xitlaualismen katli moneki, uan kintlayouiltisej tlen katli kichiuasej kiani:

I. Momakas tlatemolistli katli kijtos tlajtolketsalmen, tlayouitili tlen tlajtoua makuilpoali uan majtlaktli tlaijtoli tlen nochi miyayotl tekichiuanin tlen eltok pan ni tlanejneuilyotl, kemaj pan iteki mokuapolos pan itekiyotl uan amo kichiuas katli moneki.

Amo kintlayouiltisej tlaj san kitekiuia kamanali.

II. Tlen se tlaixpanoli tlen kichiua ka se tekitijketl motokilis uan motlayouiltis tlen tlajtoua machiotl tlayouilpamitl.

Machiojtlajtolmej kijtos kemaj motlayouiltis pan machiojtlayouilpamitl kemaj kipiya miak tomin uan kiixpano machiotlajtoli kemaj tekititos, uankemaj aki kipaleuiya, uan kipiasej miak tlamantli uan amo uelis kiixpanextis kanke kikixti. Machioj tlayouilpamitl kin tlayouiltis ka tlakistiloli tlan katli kipiya uan sekinok tlayouiltili, tlen tlajtoua machiotlajtoli.

III. Kintlayouiltisej tekitinij tlen katli kichiua o amo kichiua kemaj kintlanauis machiotlajtoli, xitlaualistli, amo monechikoltlalis, uan kuali chiualistli katli moneki kichiuasej pan ininteki.. Ni tlakotonalistli ki ikuiniya kampa se maseuali tekititok, uan tlayouiltiya ka tlaxtlauali, uan uelis ki manauisej tlapaleuilistli ka tomi, kiani ki selikej ni tlaixpanoli, uan axkayotl kichikej o uajka tlaixpanoli uan nojanimaj uelis kichiuas o aki kikaua kichiua.

Kampa kikuapoloua tlaixpanolistli ka tlayouili uan ueyi tlaixpanoli uakaj uelis kitomasej pampa kitlalis ueyi tlakuitlauiketl tlen axkayotilotluan sekinokej tekikalmej amo tlaixpanextiyauan sekinok tlaltokayomej axkayotl, yaya ki nauatiya kampa kitsontijkej ni tlajtoli ka niuexkatlajpixketl tlen teipanitali tekikayotl, kielnamiki kampa ki melajki sekinok kampa kichikej tlaixpanolmej katlayouili ika tomin tlaxtlauili ki ixmatkej uan yaya ki tsonti ka ni nauatil tlakayochiualistli.

Kampa tlajtlani tlajtolmej uan kitlaliya tlayouiltili ueyi axkayo tomin tlakuitlauilistlimoitas pan ni itlakotonka naui poualli uan majtlajtli uan naui tlen mexko sentikatlanauatili kampa ki ixpanokej kampa tekiti kampa ni ueyi axkayo tomin tlakuitlauilistli nojkia maseual tlatemoketlkampa yaya ki nauatiya kikuitlauiya ka ni sentikajtomitlapaleuilistli ka tlaixpanexpa.

Ni nauatili kampa kijtoke tlen kenijki mochiuas uan kampa monanankiliya o kampa ki nankili ka tlaixpanolmej ika tlaixpanoli ka tomi tlaxtlauali kampa amo tlauel ueyi kuesoli kiixmati ni tlakayochiuali tlen tlakuitlauiyani nopa maseualmejaxkayo sentikapa ka tlakayochiuali tlen tlakuitlauiyani kiitoua ni nauatili kampa mochichiuas kampa ki ompowis tlajtolmekampa panok tlaixpanoli kampa onkak o kejna onkak ixnamikil tlatekiyowilmej, kampa ka tlayouili sekinok kichiua akiwelmej kampa ki ixpanextiya kauexkatlajpixketl axkayotl tlen yejyekoltlanili tlen tlakuajkualistli tlatekiyouilistli.Kiixpoua kampa tsontik tlaxtlauilikatli motekiui kampa amo tsontik, kampa kinauatiya kimouitlauiya uan kampa kichiua katomin sentikaj axkayotl uan kiani kiixpoua ka mexko, uan kipouatlatelwili kampa onka tlaixpanoli ueliskia kampa okak tlaixpanoli kani ka yekanmiyayotltlajtoltinij tlen machiotini mexkosenkotili.

Ni maseualmej sentikateyoualolmej tlaltokayotl uantlateyoualtlatilankemej uan mexko uan itetempa to mexko, nokia kitlalia kaltekitini ka tlakayochiuali tlen tlakuitlauiyani kipiyasej ni tlamelaualistli nexkaj kani nauatili ipan imaxua achtiui.

VI. Tlenuexkatlajpixkemej uexkatlajpixketl tlen tlakuakualistli Tlatekiyouili kitlaliya axkayomej mokakisejipan kuesoli mo paleuiya niixpanol tlatekiyouiliueyi tlaixpanolmej uan seyok kiixnamiki tlajtoli ueyi, ni tlayouili ka tlaxtlauili kampa amo youi uan kiselis seyok tlaixnextis kaniketstilotl kampa ni maseuali, tlaxtlaua kampa se motlaneui kampa istok san tlaxtlaua tlapaleuili kampa ni kichiua kani tlanauatiketl temakaj uan kampa onkaj tlaxtlauili kampa onkak tlaixpanoli, uan kampa pajpatsitsi teyoualtlatilankemej.Maseualmej uelis kin tlayouiltisej kani nauatili ni imaxak kemaj kuesoli momapaleuia ka niixpanol tlatekiyouili kuesolmej “ Poliwi tomin mokuitlauiyani tlauel” kichikej ka maseuali ka tokaitl o seyok ki ixpanextiya ni maseualmej katli kickikej tlaixpanoli, uan kampa kinmaka tlapaleuilistli kayayampa. Nojkia se tlajtlanis kampa ki kotona ni kualxitlaualistli kampa kitlaliya o mokalakia sekinok maseualmej kemaj pano se tlaixpanoli ixpanol tlatekiyouilikuesolmej “ Poliui katominmokuitlauiyani tlauel” kinauatiya ni Sentika tomi maseualmej tlanauatiyani, mexko, uan pajpatsitsi o tlateyoualtlatilankemej seja o nochipa ni maseualmej kiselia se tlapaleuili ka tomi uan ininjuanti mo ixpanextiya ka nitlakayochiuali“Tekitini momapaleuiya kampa tomin ajokui” kampa kin mokuitlauiya sekinok maseualmej, o sekinok kuesolmej kiixmati ni maseualmej kitekiuiya o momapaleuiya kaixpanol tlatekiyouilikuesolmej “Poliwi katominmokuitlauiyani tlauel” kani tlayouili ueli kin tlayouiltiya.

Kema ya tsontik. Ni nauatilmej nika moixpanextiya tekitini mochikej kampa tlatsintokasej uan kampa kitlalisej tlajyouiltili kichiwa tlaixpanolmej.

Tlen kenijke mochiuas kampa kitlaliya se tlayouili kiitoua pan ni imaxak achtiui ueyiyas nimaya. Amo uelis ni mokalakis ompaj sejak tlajtoli o kuesoli ka tlayouili.

IyampaKatli weli maseuali, kampa yaya kimelaua, kampa tlaixpanextiya katlanejneuilili kiitoua, iyampa kichiuasej amo tlauel tlatelwili ipan ueyi tekitini nechikolueyitekitini nopa tlaixpanolmej kiitoua ni nauatili ipan itlakotonka.

Kampa ki tsontiya ni tekitl, uan sekinok tekitini kiixnamiki o kampa kinmelaua. Tlatamachiual kuapouilistli, uan kampa kichikej uan axmotsontikej amo uelis mokalakis kampa ki titlani kimanauiya, ka ni uextlanauatili tlen tlajtol pamitl yekanmiyayotl ki melawa tlapoualistli kampa kin kuapouiya, ki kuapouis tomin kuapouilistli kampa kikuapouiya uan momiyakiliya ni tomi. Ni nauatili tlen kenijki mochiuas kampa uelis kin makasej inin tomi kani tlajtoli.

Nitomin tlakuitlauilistli tlen axkayotluextlanauatili tlen tlanauatilko axkayotlyaya ki melawaixpantlakuitlauiliuelis nokìa yasej pan ni tekitikalmej maseual tlamatilistlikampa monajnankilia ka amatlakuiloli kani tlaixpanoli uelis tlateiluisej ka niuexkatlajpixketl axkayotl tlen tlakuaualistli tlatekiyouili, ki melaua pan ni itlakotonka sempoualli pan tlakuiloli (C),imaxak chikomej, uan makuilpouali uan naui, imaxak eyi, pan ni mexkosentikatlanauatili katli kiitoua.

Kiixnamiki ni tlaltokayotltlaixpanolmej, kampa tekititok panok ka (Tlatekiyouili)kampa ni axkayomej tlaltokayotl o xitlaualmej ka axkayotl, kampa yaya ki melaua kiixpoua ni tlaixpanoli uan ka xitlauali. Axkayomej kipiyasej xitlauali o kampa kin tlaxtlauiya ke kiitoua, kentsi tlatamachiuali temak, tlen kenikej mochiuas ni kiitoua ni nauatili.