Sbajkajal K’op

Sbajkumul a’yej

Yich’el ta muk’ jch’iel jk’opojel sok wentainel ta stojolik

Swaklajunebal mantal. Mame stak’ mach’a ya yich’ uts’inel ta skotol bak’etal stukel, ta sna yawil, ta sjuntak mak bitik jtuneletik yu’un, ja’nax ya stak’ teme yu’un jich ya yal te sjunil yu’un te jchapanwanej ay ta yok sk’ab yilele, sok yame yalbe lek swentail te bin yu’un te jich ya xk’ot ta pasele.

Spisil jnaklunetik ay yich’elik ta muk’ ta swenta yilel skanantayel sjunik ta jujutul, ta stunesel, stojobtesel sok stup’el te sjunike, ya stak teme ma xyak’ chiknajuk sk’oplal te sjunil xkuxlejale ja’ jich te bit’il ay ya’yejal yu’un te mantal june ja’ ya yak’ ta na’el sk’oplal te bin ya xju’ ta makel ta nak’el te sjunil kuxlejalile, ta swenta yilel swentainel te slum sk’inal Mejiko, te jich’ ay smantalil, ta yich’el ta k’ux kuxlejalil, swenta yu’un yilel ya’yel kuxlejalil te bit’il ma xyich’ ilbanijel te yantik krisanuetike.

Te j-a’tel jtunel teme ya spas ta mantar te muk’chukawal ta tsakawe, yame sk’an yich’ ak’el ta sk’ab jchapmulilj, mame stak’ ya xjala j-olil sok ja’me bats’il yu’un stukel ta smelelil te binti tulan. Teme ay mach’a ya sp’aj ta sbabiale yame yich’ ak’el stoj smul yu’un smantaril chukel.

Mach’auk ya stak’ stsak te mach’a sle smule mok ta j-a’k’ te k’ala la spas te mulile, ya sk’an ma xjalaj ya yich’ ak’elnax ta sk’ab te j-a’tel jtunel ta tijilnax sok ja’nix jich ta animalnaxme, ya x-och ta sk’ab te jtunel st’unel mulil. Yame stsajk sbiil ta jun ta oranax te mach’a tsajke.

Ja’xanix teme ta animale, teme lom tulan sk’oplalil te mulil ja’ jich ya stsajta stukel te mantarile sok ta stojol te binti xiweltik sba slijkese te mach’a tojlibil ya stak’ ya x-an ta swenta te binti spasbil ta chajpanele, ja'nax teme ma’yuk binti stak’ la yich’ utel ta stojol j-a’tel jtunel muk’ chukawal ta skaj yu’un yorail, banti jejchukile mak ya smajk, te st’unel mulil yame stak’, ya ya’telin ta stukel, ya yak’’ ta tsakel, binti swentail sok ya xcholbe sk’oplalil binti slijkibe.

Ja’naxme teme animalnax, k’alal teme muk’ul mulil ya yich’ alel ja’ jich na’libilix yu’un te mantaril sok ta stojol woklajel lijkebil yu’un te mach’a ya x-ik’ot yu’un te chajpanele, te jchapmulil te och ta sk’ab yame sk’an ya cha’nael stojol ta animalnax te mach’a tsakbile mak xchapel skolel yu’un te binti albil ta mantarile.

Te muk’ jchukawal tunel, bit’il ya sk’an te Jt’un mulil.jtunel Komon stuntesel sok ja’ ya yich’ a’yantael smulik te mach’atik ya stsob sbaik ta sleel smulike, jich bit’il ya yal te banti aty aywil sok sk’alelal te bit’il ya yal te mantarile, mame stak’ ya xk’ax ta cha’winik k’al, ja’naxme ya sk’an te lek ya xlok’ ta st’unel, ta skoltael ta stulutul mak bitik u’ninlabil ta sk’opmantaril, mak teme ja te spasmulil ya xlok’ ta anele. Ja’ ts’inme sk’alelale yame stak’ ya xjalajbel, janaxme teme ja’ te Jt’unmulil Tunel ya sk’ases jalajelbel te slijkib te la yak’’beik sjajchibe. Ta spisil te bitik ya spastaje, binti sjalil ta spisil te mach’a tsakbil ma stak’ ya xk’ax ta chanwinik k’aal.

Ja’ te mach’atik stsobo sbaik ta sleel smulik ya yich’ na’el stojol junax stsobo sbaik ta spasel ta oxeb mak bayelxan ta tul-a, swenta ya sle smulik yu’un ta joyob mak ya xcha’ oxmelinik, te bit’il chapajtik yu’un te mantarile’ taskajalkaje.

Ma’yuk mach’a ya stak’ chukel yu’un Jt’un mulil.tunel k’axem ta waxakeb yoxwinik ora, ja’ te sk’alelal bit’il ya x-alot te skolele mak yak’el ta sk’ab te muk’chukawale; ja’ ini sk’alelalto ya stak’ cha’kajinel binti ya spasta teme mantaril alan la yil ja’ te mach’atik stsobo sbaik ta slel smulike. Spisil te mach’atik ya sk’axuntaik te sbabial yak’o sba yame stoj smul yu’un te mantaril ta chukojibale.

Ta spisil tikunel ta sleela, ja’ naxme te j-a’tel jtunel muk’ chukawal ya stak’ stikun, ja’ ya sk’an te Jt’unmulil. jtunel, yame yich’ cholel te banti ya yich’ t’unel te nae, te mach’a mak mach’atik ya yich’ tsakele sok te binti yu’un sleele, ja’nax me ya yich’ spasel te binti albil sk’oplale, ta slajibal ya yich’ jachel, jlech sjunil sk’oplal, ta sit cheb jkoltawanek’op lebil yu’un te ya’walnae mok ma xyal te yajwalnae mak ya smuk, te j-a’tel jtunel ya spas te a’tel-to.

Te sk’asesibal a’yejetik ta mukinik koltabilikme. Te mantaril yame yak’’be stojsmul ta chukel te mach’a binti ya spas ta xiwteswanej yu’un kolel sok xmakawan yu’une, ja’nax teme yu’un k’ejel ak’bilik ta spasemal o’tanil yu’un ay binti ya schapik ta k’ejel stukelike. Te jchapmulil yame yalbe sk’oplal-to, ja’naxme sok teme ya xk’otik a te xcholil a’yejiletik stsobo ya’telul yu’un jun mulil. Mame jtebuk ya yich’ ak’el a’yejiletik yu’un ma yich’ ch’unel te binti makbil yu’un mukin xchiknatesel mantaril.

Ja’nax yu’un stukel te j-a’tel jtunel muk’ chukawal ta Stsobil Jtsob Jtejluklume, ja’ jich ya sk’an te j-a’tel jtunel ta stsobil jtejklum te ya yak’ ta ich’el ta muk’ te mantaril mak ja’ te Jt’unmulil. Jtunel ta tsob Jtejklum te smakoje, yame stak’ ya yak’’ ta na’liel ta biluk xcholil a’yej ta mukin. Ja’ ta swenta, j-a’tel jtunel te kajalik yame sk’an ya schiknantesik sok yak’belyip slijkibtak te binti stojil ta ak’el sk’anobile, ya me yalxan, te bitik sna’liyele, te jaik-nix sok te sjalalil. Te j-a’tel jtunel muk’chukawal ta stsobil jtejklum ma stak’ ya sta ta jojk’oel ja’ ini teme ja’ sk’oplalil stalel ta skajalkaj te tsaojibale, spatan, p’omalil, jochwinik, yu’un a’telil mak ta kananil, mame ayuk ta makel sbeik ta sk’oponelsbaik te xchukele sok te skoltawanej.

Te mach’atik ay yu’elik te muk’ chukawaletik ja’me tsakalik sok te jchap mulil ja’ yich’ojik ta wenta te ya xchapik, ta animalnax, ta biluk ut’il ya stak’, te sk’anojibal stojel mulil, snail stojel mulil sok sna’el spaselbeel yu’un j-a’tel jtunel, ja’ ya sk’antikla koltael yu’un muk’ul tsakwanej, koltabilme sbeik te mach’atik tsakbilik sok te mach’anix ja’-ae mak te uts’inbile.Yame sk’an ayuk tsakbil sjunil ta spisil te sk’asesibal k’op yu’un jchap muliljetik sok Jt’un mulil. Jtunel sok yantik jtuneletikxan.

Te mach’a yak’oj ya’ye ta xh’unel yame yak’be spisil sjunal sok aynaxme sbisol te sna’o stojol te mantalile. Te slok’ib albil teme mala yich’ ch’unelto, yame sla sk’oplal spisil te binti ch’unbilixe.

Te kanan j-at’el jtunel yame ya stak’ snop te ya xba yil ta k’alal snaj ja’naxme yu’un ya xba yil teme yu’un smelelil xch’uneja te totesibal teme yu’un xch’une ta lek’ sok te tsakawal; sok sujel ta yak’el ilel pak’aljunetik sok sjunil ta yu’un ya yich’ ilel-a teme smelelile yu’un xch’une te mantalil yu’un stojel patan, yame yak’ sba yu’un-a te sk’oplalil, ja’nix smako te mantaliletike sok te binti smelelil te chats’ibubil yu’un te leelnaj.

Ja’ te junetik makalme ya xbeen yu’un sok spotstiklabil koleme ta tsaktikael spisil, sok teme ay mach’a ya sbaje yame yich’ xchukel yu’un sk’oplil te mantalile.

Te k’alal yorail-a te utsilale mame jtuluk tujk’awanej ya stak’ ya snuts mach’auk ta snaj teme ma jichuk yot’an te yawalule, maxan ja’uk ya yich ak’el smajan bitik. A yorail miltomba te tuk’awanejetik yame stak snutsawanik lok’el sok sbilukik, swe’elik sok yantikxan bitik ya sk’anik, ja’ jich te bit’i yak’obe slajibal te mantaliletik yu’un te pas k’opetike.

Te k’alal yorail ay lekilale, mame tuluk soltaro ya xju’ ya x-och xkux yo’tan ta sna junuk jch’iel jk’opjel teme ma jichuk yo’tan te yajwal nae, ja’nix jich mame stak’ ya yuts’in k’alal yorail jachem k’op, te soltaroetike ya xju’ sk’an yochelik ta xkuxel yo’tanik ta snaj ch’iel k’opojel, sk’an bin ya xtun yu’unik, jicn bit’il swe’elil yuch’balik. Te a’tel jtuneletik ja’me ay ta swenta yilel bit’il ya yich’ ch’uunel te sk’op ya’yejal mantalil jun to.