Makuili Tlaijtolnechikoli

Tlen Tlaltokayolmen Axkayotilotl Uan D.F.

Makuilpoali uan kaxtoli uan sentipaj tlaijtoli. Miyayotl tetilistli moxelospan itlachiualis, chiualketstili, machioketstili uan tlakuaualtekatl, uan amo uelis monechikos ipan se tlakatl kipias ome tlanauatili, uan amo momakas pan se maseuali se machioketstili.

Miyayotl tetilistli tlen tlaltokayolmen monenemiltisej tlen tlajtoua inin tlajneneuilyotl tlen kijtoua ni xitlaualistli:

I. Tlanauatilmej tlen tlaltokayolmej amo uelis tekitise kipanos chikuase xiuitl.

Uan kema se tlanauatiltlaltokayotl kitekitlalise uan sekinok tlateyoualmachiolmen kin tlapejpenise tlen tlajtoua xitlaualistli katli kimelaua.

Tlanauatijketl tlen tlaltokayolmej tla kitlapejpenijke pan itonal o ya panok tonali, amoyok uelis kitekitlalisej kiompauis ni tekitl uan amo tekitise san kentsi tekitonali.

Amo uelis kitekitlalise nimaya:

a) Tlanauatiltlaltokayotl katli kipatla katli itstoya, uan inoj kitlamiltia tekitl kema amo itstos tlanauatiltlaltokayotl, uan nojkia kema kipia seyok itokax;

b) Tlanauatiltlaltokayotl katli tekipanojtok se keski tonali uan kema kipia seyok itokax, kitekipatla katli itstoya, kema itstok tlen ya iyo ome tekixiuitl.

c) Uelis tekitis se tlanauatiltlaltokayotl akinejki katli tlakatki pan ni mexkotlali uan katli mochantiko payauan kipia makuili xiuitl tlen kema kitlapejpenise ka tlauasanili, uan tlaj kiampa kitlaliya tlanejneuilyotl sentikmaseualmej tlen mexko axakayotilopa.

II. Tlaixpantianin pan tlateyoualmachiolitlen tlaltokayolmej mo tokaxtia tlen imiaka itstoke, uan uelis kipias chikome machiotlajtolkemen pan tlaltokayolmen tlan amo kiaxilia 400,000 tlakamej; tla kipano 400,000 uan amo asi 800,000 tlakamej uajka kipias chiknaui machiotlajtolkemen; uan tla kipano 800,000 tlakamej uelis kipias majtlaktli uan se machiotlajtolkemen.

Machiotlajtolkemejamo uelis nimaya kitekitlalisej kemakonkauas itlanauatil. Itekipatlaka uelis kitekitlalise nimaya, tlan amo tekipano, uan tlayakananin machiotlajtolkemen amo uelis nimaya kintlapejpenise ken tekipatlaka Machioketstilmen tlen tlaltokayolmej mosentlalia ka nochi machiotlajtolkemen katli kintokaxtisej tlen imiaka uan ka katli kisa ka tlauasanili tlen tlajtoua machiotlajtolmen.

Machioketstilmen tlen tlaltokayolmej kipiasej tekitlamokuitlauianin, uan ininseli monenemiltisej tlen katli ueli kichiua uan kenijki mosentilnechikose, tekichiualistli uan tlakuauakpetonili, tlen tlajtoua machiotlajtolmen.Tekitlamokuitlauianin kichiuase inin teki tlen nimaya, xiuitipa, xitlaualistli, amo san chiko uan tlaneltokilistli.Tekitlayakanketl katli tlamokuitlauia tlen tlaltokayolmen kitokaxtise ka ome uan eyi tlakotomitl tlen katli paya itstoke machioketstilmen, uan amo panos chikuasen xiuitl, uan kipiase tekitlaneneuili tlen makuili xiuitl pan inin teki.

Kimelaua machioketstilmej tlen tlateyoualmej kijtose keski motekiui nopa tomin. Kema kitlachilisej keski kitekiuiya tlaxtlaualistli katli kiseliya nepan sentikaj tekipanouani, uelis momatlatskilis ipan tlaneltokilistlichikuasempouali uan chikometipaj tlajtoli katli kijtoua machiotlajtoli.

Uejueyi tekitinij machioketstilmej tlen tlateyoualmej uan tlakuaualtekatl, sankej tlayolkayomej ka makauauilistli ixmatilosej ipan tlateyoual tlanejneuilyolmej,uelis mokalakis inin tekichiualistli ixnestosej, katli kitekiuiya katli kiseliya sentikatekipanouanij.Ni amaixpoualtekipanolistli eltok ankitlachlisej tlen kenijki motekiuiya tomi kema motlachiliya tlateyoualmej, katli kijtoua sematilistli uan kej kimelaua motekiuis.

Machioketstilmej kipiyasej ka tlateyoualmej ixpanestilistli, katli elis tlakayochiualistli ka makauilotl iuan tekipanoli ipan tlayejyekoli inin tlanauatil kema monekis san iteki nechikolistli, motekipanotos uan mokualsenkatos ipan tetomitl katli kijtoua machiotlajtoli. Kinijki motekipanos tlatemolistli mochiuas sanke kistoua ipan amatlapeualtilistli tlanejneuilyotl uan nelneliyotl. Nokia, uelis motlalis tekipanolismej tlateyoualolmej uan nepanteyoualmej ka tlamantli tomintipa, tlateyoual tominchikaualistli uan katli sentika tlauikalistli. Amatlayolmelaualistli ueyi tomin tlakuitlauiyani tlen tlateyoualmej kixpantisej ika sentikapa.

Katli kiyekana tlateyouali tlaixtlalistli axakayomej uelis motlalis ika eyi tlatlapantli tlakayomej itstosej ipan nepan machioktstilmej ka chiometipa xiuitl uan kipiyas ixpanextil tekipanolistli tlen makuiltipa xiuitl ka tlakuitlauilistli, ueyi tomin chikaualistli uan ixnamikiltekipanolismej.

Tomin sentikapa tlen achtiui xiuitl motitlanis ka tlateyoual machioketstilmej, amo uejkauas sempouali uan majtlaktli meestli abril. Uelis moueilis tonal ixpantili kema tlajtsakuilotl tlajtlanilyotl tlen tlateyoualtekitijketl,kixnextitos ika tlatemoli machioketstilistli.

Machioketstilmej tlen tlateyoualmej kinelkualtilisej tetomej kema maseual teyoualmej tlaixpantisej tlapeualtilistli machiotlajtoli ipan sejkotilistli.

III. Tlakuaualtekatl pan tlaltokayolmej kichiuasej ka uexkaketsalmen tlen tlajtoua tlanejneuilyotl.

Majkauilistli katli kichiua melajmachiojkemen uan ketsaltekamen kema kichiua ininteki kipatimakase ken tlajtoua tlanejneuilyotl uan xitlaualismej katli kipia tlaltokayolmej, uan paya kijtojtos kenijki kiselisej, kinextilise uan kenijki sen eltose katli tekitlapaleua miyayotl tlakuaualismen tlen tlaltokayolmej.

Melajmachiojkemen katli itstoke pan miyayotl tlakuaualistli tlen tlaltokayotl, moneki kipiase katli tlajtoua pan se, ome, eyi, naui, uan makuili pilijtoli tlen najpoali uan majtlaktli uan makuili tlaijtoli. Amo uelis kitokaxtisemelajmachiojkemen katli tekititoya ken amatlajkuilojketl, tlateyouali tlakuauak nejneuili uan machiotlajtolketl tlen se xiuitl achtiui kema kitokaxtisej.

Amatokaitl tlen melajmachiojkemen uan ketsaltekamen tlen tekiti pan miyayotl tlakuaualistli tlen tlaltokayotl kichiuasejpan maseualmen katli kuali tekipanojke pantekixitlaualistli uan kuali tekiti, ueli kichiua uan pan seyok tekitl tlajtolketsali.

Melajmachiojkemen uejkauase ipan iteki tlen tlajtoua tlanejneuilyotl, ni sempa uelis tekiompauise uan uelis kintekikixtilise tlen tlajtoua tlanejneuilyotl uan machiotlajtoli tlen tlaltokayolmen.

Melajmachiojkemen uan ketsaltekamen kiselise tomintlaxtlauili ken moneki, uan amo kitemouilise itlaxtlauil kema tekititos;

IV. Tlanejneuilyomen uan xitlaualismej tlen tlaltokayolmej pan tekitlapejpenili, tlajtoua:

a) Nopa tekitlapejpenili tlen tlaltokayotlanauatijketl, uan tlateyoualmachilmen uan katli tekitij pan teyoualtlatilankemej mochiuas ka tlapejpenili, ka majkauilistli, amo aki mitsiljuis uan xitlauak; uan tekitlapepenolpa mochiuas pan achtiui tonali dominko tlen chikome mestli katli kimelaua. Tlaltokayolmen kampa mochiua tekitlapepenolpa mochiuas tlen axkayotl tekitlapepenolpa uan amo kimelaua pan sanse tonali, amo mochiualtisej kichiuase tlen tlajtoua ni iyojok.

b) Tekichiuanij katli tekipanosej pan tekititlapejpenili moneki kichiuase ka tlachialistli, amo san chichiko, selinemilistli, xitlaualistli uan asitilistli;

c) Tekichiuanij katli kipia ni tekitlapejpenili uan teyoualtlapixkemen katli kisenkaua ni kuesoli,kipias nemajkayotl pan iteki;

1o. Tekichiuanin tlapepenolpa pan amatekipanolistli uelis mokalakise pan tekitlapejpenili uan kinenemiltise ni tekitl tlen tlaltokayolmen uan entikatlaneneuilmen ma kipias maseualmen katli amo mokalakise pan ueyinechikolmen, uan ka seyok tlaneneuili; sejsen tlajtol nechokolismej kipias se maseuali ipan ni tlakayochiualistli.

2o. Katli tekiti pan tekitlapepenolpa uelis mokalakise san pan iteki sentikatlaneneuili tlen tlajtoua tlanauatili;san katli axkayotl euani o mopiyas ka se chantilistli ka makuitipa xiuitl achtiui kema kitlalike, uan kitsontis ka amatlanekilismej uan tlamatil ixneskayotlipan tlanauatilko kitlaliya ni machiotlajtoli. Uelis inon kema onkas se kakiuili tlajtolneskayotl tlapepenolpa tlateyolotl,sentik tekichiuani iuexka tlapepenolpa kitlalise sanke uala ipan tetomitl tlajtolmej ni ijtoli uan machiotlajtoli. Nopakakiuili kiixnestiya ipan nauitia xiuitl iteki, uajka motlalis seyok ipatlaka yayak kitsontis. Kimakilis amo moaxitis ika eyixiuitipa, uajka motlalis se sentikatlanejuili yankuik xiuitl.

3o. Tekitlapepenolpa tlateyoualmej kipiyase se tekipanoli chikometipa xiuitl uan a mo uelis mo ompouisej; san kiselisetlaxtlaualistli sanke uala ipan ini tekipanol uan eltok kin ikuinise tlanejneuuiyotl sentikapa iuexka tekitlapepenolpa, kichiuase sanke tlajtoua ni machiotlajtoli.

4o. Tekitlapepenolpa tlateyoualmej uan sekinok sentika tlaneneuili san katli kijtoua machiotlajtoli, amo eltok kipiyase seyok tekitl, tlanauatilko o sentikatekitl, sanimanyotl amo kiselis tlaxtlauili ka tekipanolistli tlamachtikayotl, neneliyotl tlanextilistli, tlen tlamatil temolistli o axkatilotl. Nokìa amo eltok kiselis sentikateitl ipan tlakayochiualistli katli ixnesi tlaixtlalistli ipan nechikolistli uan tlachialteluili tlapaleui, nokìa amo monejneuili ka tekitikayotl tlen sentoka tlapepenilpa kiyejana tlajtoli nechikolismej, ika ometipa xiuitl katli kijtoua tetomitl inauatilko.

5o. Tekitlapepenolpa teyoualtlapixkemej mokalakise amo sansetijke tlanauatiyani, katli tlaixtlalise ka ome eyitipa tlatlapantli imaxua mopantise machiosentili nejchikoli, amatlajnosali sentikapa, ipan tetomej katli kijtoua machiotlajtoli.

6o. Sesentika nechikoli kipiajkakiuili kipiyasej nextiltlajkuiloli tlapepenolpa, sankeamatlakechili uan tekipanolistli tlayejtlalis ka machiotlajtoli.

7o. Mochiuas tlaixpantilistli tlapepenolpa uan tlaixpantilistli tlen sentika tleneneuili, makuitipa tlen ijtoli ome pouali uan se tlajtoli ni amchiotlajtoli, kichiuas katli kiyekana iuexka tlapepenolpa sanke mochiua ipan teyoual tlaixtlalismej, mosenkauas ka uexkajtlapixketl tlapepenolpa tlen ueyi tlakuakualtekatl axkayotilotl, sanke tlajtoua machiotlajtoli.

d) Tekitlapepenolpakinenemiltis tlatekiyouili uelis tlajtolpaleuisej kani ueyi ixkayotl tlapepenolpa yaya motsontekontis tekitis sanjseko ki tlaliya tlachiualistli ka nepantlapepenolpa;

e) Tlajtol ixpantlajtolme motlaliya ka maseualmej kampa mo paleuiya sansejko, o ka tlenijki pakilyotl setlamantik uan amo mak onka Sentika tlajkuilolistli. Nokía ki ixpanextitok ni xitlauali kampa tlajtlani amatokayotltlen sentikapa katli tekitisej ipan tlaixtlalistli, sansemej sanke ikuilitok ipan ijtoli ka ome, tlakuilolpamitl (A), tlatlapantli eyitipa uan chikome, tlanejneuilyotl.

f) Tekitlapepenolpa uelis mokalakisej tlamantli ixpantlajtoli ipan tetomej katli motlalis;
Tlajtoli nechikolismejkatli teyouali, amo kiselis, se axkapantili, eyi tlapoualistli ka tlaixnestili kuali ki kalakikej ka sekinok tlaixtlalistli kampa tlaixpantiya kema kiyankuitilisej axkayochiualotl o machiokestli teyoualmej, kiixpolosej ipan amatokayotl. Ni sematilistli amo uelis kitlalis pan tlajtoli nechikolismej axkayomejkatli kinextiya ipan teyoualtlaixtlalistli;

g) Sesentika tlaneneuili kiselisej, sanse, miyayotl tomintlaxtlauili tlen pan iteki ,uan kema onkas tlauatsantli.Nojkia motlalis kenijki mochiuas kema kipolos iamatokaitl se sentikatlaneneuili;

h) Ma motlali xitlaualistli kampa nesis keski tomi kiteuisej sesentika tlaneneuili kema peua moixpantiyaj katli kineki tekipanose, nojkia keski nesis keski uelis temakasej san katli kitokiliya;

i) Sesentika nechikoli kijpiya kakiuili pan teposuikatl uan teposixneskayotl, tlen tlajtoua nextiltlajkuiloli BIII pan ompouali uan sentipa tlajtoli tlen ni tlanejneuilyotl;

j) Moitos kenijki mochiuas pan axtiui ixpantilistli tlapepenolpa uan tlaixpantilistli tlen sentika tlanejneuili, uan kenijki kin tlayauiltisej katli amo kichiuas ken moneki.Ni tekitlapepenolpa amo uejkauas uan amo panos najpouali uan majtlaktli tonali kema motokaxtis tekitlayekanketl tlen tlaltokayotl, expouali tonali kema motokaxtis machiotlajtolkeme uan tlayakanketl tlanauatijketl tlen teyoualtlatilankeme; tlen axtiui tlajpepenili amo uejkauas tlen ome uan eyi tlakotomitl pan tekitlapepenili;

k) Ma mochiua xitlaualisme tlen kinenemiltis kaltlanauatil tlapepenolpa uan tekitini tlen tlaltokayomej kema kitlachilisej inin tomintlaxtlauil tlen sentika tlaneneuili uan mo asitis pan tepos uikatl uan teposixnexkayotl nextiltlajkuiloli ipan ni tlanejneuilyotl uan sanke tlajtoua machiotlajtome;

l) Ma onka xitlaualistli kenijki mopatlas se tlakuaualpetonili tlen tlapepenolpa uan kichiuasej tlen tlajtoua tlanejneuilyotl. Nochi sansej, kijtosej kenijki motlalis uan mauililtekpanali kema mochiuas,tlatekiyouili uan teyoualtlajpixketl,nochi mo pouas o tlaixtlalistli;

m) Kijtose kenijki amo kipias ipajti tlapepenolpa tlayakanketl tlen tlaltokayotl, machiotlajtolkemen tlen tlaltokayolmen uan tlayakanketl tlanauatijkemen tlen teyoualtlatilankemen, uan nokijtose tonali tlen kenijki kiixpantisej kamapa moneki nochi amatlateluili;

n) Tlaixpanolmej uan chiualismej pan tekitlapepenolpa, uan tlayauiltili katli motlalis;

o) Motlalis tlaixpanolme uan kitlachilisej katli kipoloua ipan tekitlapepenolpa, nojkia tlayauiltili tlen ka ininjuanti uelis moteluisej.

p) Ma onka xitlaualistli uan amatlanekili ipan tlaixtlalismej tlen tekitlapepenili tlajtlanise ini amatokayotl tlaixnextili kemaj kiixuatsanisej kiani mochiuas nochi tlanauatijkeme tlen tlaixtlalisme, ipan tetomitl tlen ijtoli ome kaxtolitipaj tlaijtoli tlen ni tlanejneuilyotl.

V. Tlanejneuilyolmen uan machiotlajtolmen tlen tlatolkayolmen uelis kitlalise uexkaketsalmen amatekilistli ka iseli monenemiltisej, kipiase initeki kisenkauase kuesoli, katli pano pan tlanauatiltekikaltlaltokayotl uan ka sekinok maseualmen, ma kitlali xitlaualistli ka monejkualtilis, kenijki tekipanose, kichiuase, uan kenijki kisenkauasej se tlenijki.

Kemaj tlatemoua, uan kijkixtiya uan tlajyauiltili uan nauatilnej tlatekiyouili imaxuan tlen tlakuaualotl inin tlalteyoualmej, moitas katli kijtoua ipan tlanejneuilyomej moijtoua,

Amo tlasojsoloua, katli tlaixpanoli kichiua pan tlaltokayomej kema tlatemoli kampa kinauatiya, tlamanauilistli uan tomin sentika tlatekiuilistli.

VI. Nochi tekipanouanij tlen tlaltokayolmej ika itekitikauaj monenemiltis ka machiotlajtolmen katli kichiuase tlateyoual machiolmen ten kijtoua chikuasempoali uan eyitipa tlaijtoli pan tlanejneuilyotl uan sekinok katli kimelaua.

VII. Axkayotl uan tlaltokayolmen tlen tlajtoua machiotlajtoli uelis mosentlalilise ka yani tlen uelis kichiuase inin teki, chiualistli kema moneki.

Tlaltokayolmej uelis kichiuase tlajtolkamanali ika teyoualtlatilankemen, tla yajuanti kineki kichiuase se tekitlapaleuili ken achtiui ijkuilijtok.

VIII. Tlanejneuilyomej tlen tlatolkayomej kitlaliya tlayolkayotl imaxua inin seli, sentik tlapaleuili, ixnamikili tlen nelchiualotl xitlaualistli asitilistli ika tlajtoli uantlamanauiya amatokayotl maseualm kampa kiselia tlakayotl kiixnamiki; sankej tlatsinkuililistli uan kampa eltokejipan ijtoli chikuasentipaj tlen ni tlanejneuilyotl uan sentika nauatili kitlaliya nechikolueyitekitini kitlalis kenijki motlalis, tlapeualtilistli imiyaka uan mochiuas tlayejyekoli ka ni xitlauali.

IX. Tlanejneuilyomej tlaltokayomej nelchiuasej tekipanolmej tlentlakuawalnejneuili mochiuas ka tlajtolmelaualistli iselnemilis, tlamelaualistli, tlanejneuiyotl, nelneliyotl, asitilkayotl, tlamatikayotl, tlaixnamijkayotl uan ka tlaipanitali itstinij ixkayotin.