El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ Lá Guidapa

Cani Naquiñe’ Guni Ca Binni Runi Xhiiña’ Guidxi, Ne Ca Guenda Naxoo Ni Gueda Guni Ca Binni Ca Ri’ O Pa Gueda Ndanaca’ Xti’ Guidxi Ro’ Zaguita (Mexicu)

Ndaga 111. Ti guxhuba donda cabeguirá’ca xaique ni chiguiete ri’ casi: ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi, ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ribee xia diidxa’ bia’, ca xaique ni rapa xpidxichi guidxi ne ruya’ guni ca xaique diidxa’ bia ca xhiiña’ ca’, ca xaique ni runi xqui’chi’ guidxi,xaique ro’ xti’ ca xaique guidxi, xaique ni rapa guidxi ti que chu’ xiixa guenda naxoo, ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ne ca xaique diidxa’ bia’ xti’ ca guidxi huiini ca, ca xaique ni rusiene ca xaique ro’ ni runi dxiiña’ nadaani ca yoo ro’ ra rie binni ica lá ti gapa credencial, ca xaique diidxa bia’ xti’ ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique ro’ guidxi, lu bia’ iza chi guni cabe xhiiña’ guidxi ne que guni cabe ni jneza, ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ni rabi cabe diputadu ca zani’ ca’ xhi gaca pa que guinni xcadxi xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra ria diidxa’ bia’ ca, ti quiiba donda ique ca xaique ni bi’ni’ guenda naxoo que. Pa ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi, ra gulee xia ca diidxa’ bia’ ne guini’ ca’ de que gaxti’ xiixa donda la?, ziaanadxi xcaadxi xpieque ca dxiiña’ ni cayaca ne ni zeeda ru ca, huaxa cadi nga gaca de que guiaanadxi de quiba’ donda ique xaique, que ne jma pa biluuxe iza ra cayuuni cabe dxiiña’ que.

Ne pa ca xaique ri’ guíni’ca’ de que nuu xiixa donda la?, lu ná gadxe xaique nga guiaanabe, ne ma ca ngue guya’ca’ xi gunine ca laabe casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’.

Ne pa xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu), gucheene gui’chi’ ro’ bia’ ri la?, ra nuu ca xaique ro’ ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ni rabicabe diputadu nga chi gata donda xtibe, ti gacani casi nabaqui’ ndaga 110 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’. Ra gaca guenda nagana ri la?, ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ni rabi cabe diputadu ca cue xia donda ni caguiiba’ iquebe que.

Ti ganda guxhuuba donda cabe ca xaique ro’ ni chiquiete ri’ casi; ca xaique ro’ xti’ ca guidxi ro’ liibi lisaane guidxi ro’ zaguita (mexicu), ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ ca binni ni nabeeza ndaani’ ca guidxi huiini ca, ca xaique diidxa’ ro’ bia’ xti’ ca guidxi huiini ca, pa ganda la?, laaca ne ca xaique ni rapa xpidxichi ca guidxi huiini xti’ zaguita (mexicu), huaxa ra gaca ca dxiiña’ ne bieque ra quiiba’ donda ique cabe ca la?, napani xi chi nandani casi nabaqui’ ndaaga ri’, ne ca xaique ni yegata ca donda ri’ ra nuu ca la?, napaca’ xi gunica’ xhiiña’ ca jneza ne naya do’.

Ti ganda guxhuuba donda cabe ca xaique ro’ ni chiquiete ri’ casi; ca xaique ro’ xti’ ca guidxi ro’ liibi lisaane guidxi ro’ zaguita (mexicu), ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ ca binni ni nabeeza ndaani’ ca guidxi huiini ca, ca xaique diidxa’ ro’ bia’ xti’ ca guidxi huiini ca, pa ganda la?, laaca ne ca xaique ni rapa xpidxichi ca guidxi huiini xti’ zaguita (mexicu), huaxa ra gaca ca dxiiña’ ne bieque ra quiiba’ donda ique cabe ca la?, napani xi chi nandani casi nabaqui’ ndaga ri’, ne ca xaique ni yegata ca donda ri’ ra nuu ca la?, napaca’ xi gunica’ xhiiña’ ca jneza ne naya do’.

Ca diidxa’ bia’ o ca donda ni cue xia ca xaique ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ni rabicabe senador o ca diputadu ca la?, (sic DOF 28-12-1982) guiruti’ zanda guxha cani (sic DOF 28-12-1982).

Ni raca ra caguiiba’ donda ique ca xaique ro’ ri la?, riree ga cabe de dxiiña’ xti’ cabe laga guxhuuba donda cabe. Ne pa, ra gueda guiree xia ca diidxa’ bia’ ra caguiba’ donda que iquebe que, guihuini de que cadi dxandi bi’ni’ beni ne cayaadxa ru’ guiluxe iza xti’ ca dxiiña’ ni cayube que la?, zabigueta ru be lu ca dxiiña’ ca. Ne ra biree xia diidxa’ o donda que guihuini de que xaique que gapabe donda que la?, guiruti’ zutiidilaadxi laabe, ne ziube ndaani’ liidxi guiiba’.

Pa donda ni gata xti’ ca xaique ro’ ri cadi nacani de ca donda ni ca luguia ca la?, que zanaaba diidxa’ di cabe de pade zeeda donda ca.

Pa ca donda ni bi’ni’ xaique ro’ ca, cani lu diidxa’ ro’ bia’ ni riquiiñe ca xaique rugaani donda ca la?, napabe xi quiixe be ni casi ca lu diidxa’ bia’ xti’ ca xaique ni biete que, ne pa donda ni bi’ni’ be ca gacani de ca donda de ra ribaana cabe xpidxichi guidxi la?, napa xi quiiba’ lu donda ca jma ne bia’ bidxichi ni ucuabe que?, ne laaca pa naabe quiixebe nebeni ne ni ma ucuaabe xti’ guidxi que.

Ca donda ni quixe ca xaique ri la?, que zacadini jma de chonna bia’ de ni ucuacabe que, o de ca donda ni bi’ni’ cabe que.