GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)
Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015
Diidxa’ Guionna
Diidxa’ Lá Guidapa
Xtipa’ Ro’ Xti’ Guidxi Ro’
Ndaga 99. Yoo ro’ ni rapa ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi ca la?, la nga gaca yoo ro’ jma risaca ne jma napa xtipa lu ca dxiiña’ ri’ ne laa nga ni jma nanna guirá’ ca bieque ri’ ti yoo ro’ ni rapa binni guidxi ca ma bidii xtipa’ ni, huaxa naquiiñe guihuni ni ná ndaga xti’ 105 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’.
Ra guni yoo ro’ di’ xhiiña’ la?, napa xi gapani chupa neeza tobi ca ti yoo jma narooba’ ni guya’ gaca cani ndaani’ guidubi guidxi la?, ne xtobi ca ti yoo nahuiini ni guya’ gaca ca dxiiña’ ri ndaani’ ca guidxi huiini xti’ zaguita (mexicu); ne ra guiu cabe gutaagu xtiidxa’ cabe la?, zacani nezalu binni guidxi, ne zacani casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’. Ti ganda gunini xhiiña’ ni jneza, ne zapani binni guni xhiiña’ ni casi ca binni ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi.
Ra gacaca’ dxiiña’ ri la?, ndani yoo ro’ ra raca dxiiña’ ti cui cabe xaique guidxi la?, napani xi gapani gadxe binni ni cue xia diidxa’ bia’ xti’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi. Ne laaca laacabe nga cui cabe tu gaca ca xaique xti’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi ri, ne zanda guiaana tapa iza lu ca dxiiña’ ri’.
Yoo ro’ ni rapa ne ruuya’ gaca ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi la?, lu ná nga nexhe’ guiluuxhe ca dxiiña’ ri’ ne gacani casi nabaqui’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ ne casi guini’ diidxa’ ro’ bia’ gaca ca dxiiña’ ni ca xaguete ri:
I. Ra guinaaba’ ca binni ni gudxite ti ganda gacaca’ xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni gidxi ni rabicabe senador ne diputadu ca la?, igaaba chahui ca gui’chi’ ni bizee lu que;
II. Yoo ro’ ni ruuya’ gaca dxiiña’ ri ndaani’ guidxi ro’ la?, ra nuu si nga zanda guidxiiña’ ca binni ni gudxite ti ganda gaca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ca guinaabaca’ igaaba chahui ca gui’chi’ bizee binni lu que.
Ca yoo huiini ne yoo ro’ ra riapa’ ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ca la?, zanda gusaana dxi ca’ o guchuugu ca’ lu ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi ca pa xi guini’ diidxa’ ro’ bia’.
Ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ni nuu ndaani’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ca nga ugaaba chaahui guirá’ gui’chi’ ni bizee lu dxi gulii cabe xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu), ne pa que chu’ tuuxa binni ni gudxite ti ganda gaca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ucueza ca dxiiña’ ri’ la?, ma zanda guini’ cabe deque biluuxe ca dxiiña’ ca sicaru ne zanii cabe tu laa nga jma bizee cabe lu gui’chi’ xti’, ne zudii cabe laa ti gui’chi’ deque ma laa nga gaca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu).
III. Ra ra guchuugu cabe o gusaana dxi cabe ca dxiiña’ ri’ ne ra cue xia ca xaique ri’ ca xpieque ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique ro’ xti’ guidxi ro’ ri’ la?, ma gadxeni de cani ca lu guiropa ndaa ni ca luguia ca, ti raca cani’ de cani gucheene ca diidxa’ xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’;
IV. Ragaca ca xiixa ni ruchuugu lu ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique ro’ xti’ guidxi ro’ ri’ la?, nabepe nga ruzuhua dxiichi’ ca xaique ri’ lu xtiidxa’ca’ ra gunica’ guirá’ xpieque ca dxiiña’ ri’ ne ra cue xia ca guirá’ diidxa’ ne guenda nagaana xti’ ca dxiiña’ ri’. Ca dxiiña’ ri la?, rapani xtipa’, pa cani canaaba’ cabe ca naca ni ti xiixa ni chi guiaaxa ne pa gacani ndaani’ ca dxi cayaca ca dxiiña’ ra ribii cabe ca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ ri’ o ante gudii cabe gui’chi’ ca binni ni yene de xaique ro’ que;
V. Ca xiixa ni guchuugu lu guenda xti’ binni guidxi ti que che’ chiguze lu gui’chi’ ti cui tu laa gacaladxi gaca xaique guidxi ro’ o que cui cabe laa o que guiu lade xiixa partidu, ti ganda guini’ ni racaladxi ndaani’ ca dxiiña’ ni cayaca ndaani’ guidxi ro’ ri’ la?, napabe xi chinandabe casi nabaqui’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ ne ca diidxa’ ni ca lu diidxa’ ro’ bia’.Ti ganda che tuuxa binni guidxi chi guini’ ra nuu ca xaique ro’ ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra riree xia ca bieque xti’ ca dxiiña’ ni raca ra ribii cabe xaique guidxi ro’ xi bi’ni’ tuuxa partidu ni nuu cabe lade ca la?, naquiiñe gunduuxebe de guya’be xi guirá’ diidxa’ bia’ xti’ ca partidu ca, ti diidxa’ ro’ bia’ ma nanna ne ma gulaqui’ ca neeza ne ca dxi guidxiiñabe guini’ be xi guca cabe;
VI. Caguenda nagaana ni riu lade ca binni ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo’ ro’ ra riapa ca dxiiña’ de ra ribii cabe ca xaique guidxi ne ca xaique ro’ xti’ ca dxiiña’ ri’;
VII. De ca dxiiña’ o xiixa bichenda gapa ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree gui’chi’ credencial ne xaique xti’.
VIII. Ca donda ni gudxiiba’ ne cani quixe ca binni ni da’gu’ política, ca binni nuu xtubi, ca binni de xti’ guidxi ne ca binni xtubisi ne gueda gucheene ca yoo ro’ ra rie binni ica lá gapa gui’chi’ credencial ne laca gucheeneca’, ca xtiidxa’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ ne ca diidxa’ bia’ ni rini’de ca dxiiña’ ri’.
IX. De cani gueda guizaca ndaani’ yoo ro’ ni rudii gui’chi’ credencial ne jmá’ pa nacani de ca diidxa’ ni ca lu III diidxa’ xti’ ndaaga 41 ne lu xhoono ndaga diidxa’ xti’ ndaaga 134 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’; de ca diidxa’ rapa cani cayuni binni cayuni política ti gaca xaique, ne zaqueca pa laacabe zá’ gacabe cuidxi cabe binni chi guzee’ lu gui’chi’ ti gaca cabe xaique ne cuaqui cabe ca donda ri’ ique ca’.
X. Ne xiru’ ni guini’ diidxa’ bia’.
Ti cadi guini’ cabe de que cacaná ndaga 105 xti’ gui’chi’ ro’ bia ri’ la?, yoo ro’ ni rapa ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ca la?, zanda cue xia cabe ca diidxa’ bia’ ni rapa ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ni que chu’ ne tobisi ca diidxa’ ni ca lu gui’chi’ ro’ bia’ ri’. Ca diidxa’ ni guireexia ndaani’ ca dxiiña’ ri la?, ziana dxi cani ti guihuini xi cani. Ra gaca’ ca bieque ri la?, ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra caree xia ca diidxa’ ri la?, zabi cabe ni ca xaique ni rapa guidxi ro’ ti que chu’ xiixa guenda naxoo que.
Pa, ti yoo ro’ ra riapa’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi ro’ ca guzuhua dxichi ne guini’ de cadi jneza nuu caadxi diidxa’ ni ca lu gui’chi’ ro’ bia’ ri’ la?, tobi de ca yoo ra riapa’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi ro’ ca zanda guini’ca’ de que cadi jneeza di nuuni ti laaca ma napa ca tobi de ca diidxa’ca ni cabee xia xtiidxa’ gui’chi’ ro’ ri’, huaxa zinanda cabeni casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’, ti yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ ca guini’ guna tobi de ca diidxa’ bia’ ca nga guiaana. Ca diidxa’ o ca donda ni má’ biree xia la?, ma que zanda di guibigueta cani ti ma biree xti’ diidxa’ bia’.
Ra rieegu lisaa xtipa’ xti’ ca xaique ro’ ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’, ne ca neeza ni nexhe guiree xia intiisi diidxa’ la?, ne zaqueca ca diidxa’ ni nexhe ti ganda cue xia jma de gayu xaique diidxa’ ro’ bia ca diidxa’ bia’ la?, napa cani xi gaca cani, casi nabaqui’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ ne ca diidxa’ ro’ bia’ ca.
Ca xaique ro’ ni riegu lisaa ca xtipa’ xti’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra ribee xia cabe diidxa’ ca ruyuubi cue xia dxiiña’ xti’ ne guyuubica’ ni gacani nayaa ca ni nanna de ca dxiiña’ di’ ca nga nga guya’ guiree xia ni ná gui’chi’ ro’ bia ri’ ne ca diidxa’ bia’ ca’.
Ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra riree xia ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi la? napaca xi guyu’ ca’ xi dxiiña’ nga zanda guiaana lu cani, casi yoo ro’ ni nuu ndaani’ guidxi ro’ ca la?, zanda guseendabe ca dxiiña’ xti’ ca yoo huiini ni nuu ndaani’ ca guidxi huiini ni guyee lu nacabe que, ti cada tobi cabe la?, napa cabe xi guya’ cabe ne cue xia cabe ca dxiiña’ xti’ cabe. Diidxa’ ro’ bia’ ma gulaqui’ ca neeza, ne ca dxiiña’ xti’ cani.
Ca xaique ni runi xhiiña’ guidxi, ne cani rapa ndaani’ yoo ro’ ra riapa’ ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ro’ la?, zuni cabeni casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’, ne sicari nga riu ca binni ri guni ca xhiiña’ ndaani’ ni; ziu ti xaique ro’ xti’ ca dxiiña’ ri’, ne ni gaca xaique ri la?, ti xaique diidxa’ ro’ bia’ nga gacani, ne zacaabeni lu ti guenda ribii xaique, ne choona binni ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra riapa’ xpidxichi guidxi ne ruuya’ca’ guni ca xaique diidxa’ bia’ ca xhiiña’ ca jneza.
Yoo ro’ ra riree xia diidxa’ xti’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi la?, zabibe xaique ro’ xti’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ ca pabia’ nga guiaxabe, ti ganda cu’ ni lade ca dxiiña’ de ra riguu ca xaique ni rapa binni guidxi ca, ca xqui’chi’ ti guiree xpidxichi guidxi ro’ guiaxaca’. Ti ganda gaca dxiiña’ jneza ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ xti’ ca dxiiña’ ra ribii cabe xaique guidxi la?, xaique xtini nga quixhe ca neeza ni gunineca dxiiña’.
Ca xaique diidxa’ ro’ bia’ xti’ ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi la?, ni nuu ndaani’ guidxi ro’ ne ndaani’ ca guidxi huiini ca la?, jma de galaa de ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ca ni rabi cabe senador ca nga cui laacabe, huaxa ne xtiidxa’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ ca nga gacani. Ra guibi ca xaique ri la? napa cabe xi guya’ cabe cani jma pa ma bi’ni’ dxiiña’ la?, ne pa tu zeedaru lá niru do’ ti gacani casi ca dxiiña’ ne ca neeza ni ma gulaqui’ diidxa’ ro’ bia’ ri’.
Ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ruuya’ gaca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ro’ la?, que chi gacadi cabe jma nahuiini de bia iza nexhe gaca cabe xaique diidxa’ ro’ ni ribee xia diidxa’ bia’, ti diidxa’ ro’ bia’ ma gulaqui gacani zaca, ne zandaa cabe ga’ iza lu ca dxiiña’ ca, ne que zanda di guidxaa cabe o guiree cabe. Pa gacaladxi ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ruuya’ gaca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ca guiree ca tobisi bieque de lu xhiiña’ ca’ o guinaabaca’ guiaadxa ca la?, xcaadxi xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ni que nga guni ca xpieque ni, ti gacani casi nabaqui’ ndaga 98 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’.
Ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ruya’ gaca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi la?, ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra raca ca dxiiña’ ri la?, napa cabe xi guni cabe ni ná diidxa’ bia’, ne que zanda di’ gaca cabe jma nahuiini de bia’ iza ni naquiiñe gaca cabe xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ni rebee xia diidxa’ bia’ ne rudii gui’chi’ ni laa ampuru que. Ne zandaa cabe ga’ iza lu ca dxiiña’ ca, ne pa guidxaa cabe la?, pa chi caacabe ti dxiiña’ jma narooba’. Ne pa gueda guiaadxa tobi de ca xaique diidxa’ ro’ bia’ ni ruuya’ gaca’ ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ca tobisi la?, zabii cabe xtobi ni guiaana gunduuxe xhiiña’ ni biree que.
Ca binni ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra raca ca dxiiña’ ni cayeté ri la?, zuni cabe xhiiña’ cabe casi nabaqui’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riapa’ binni guidxi ne casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’.