SJUNIL MUK’UL MANTALIL TA SPAMAL SLUM SK’INAL MEJIKO
Muk’ ul Mantalil la yich’ pukel ta a’ yel ta Diario Oficial de la Federacion ta jo’ eb yu’ un ferbrero ta ya’ wilal 1917
Slajib Mantalil jun pukbil ta a’ yel ta DOF27-05-2015
Yoxebal sjol sbiil
Xcha’tenel
Stulanil Stsobil jtsob jteklum sok stalel te awalil
Xcha’xajt’al
Te Slik’ibal sok Xcholel te Mantaliletik
Lajcheb xchanwinik mantal. Spisil sme’ a’telil yu’un mantaril mok xcha’chapel, jich bit’il maba ja’ yu’un stukel ta xcha’chapel ta snail muk’ tsobojibal pajalme ya yayalbe sbaik ja’ ya yilik te tojotesel yu’un bitik yilel stalel ta chajpanel, ta yorail sok te bit’il ya spasikbel te ch’inch’in k’op sok stsael:
A. Te sk’asesel sme’ a’tel yu’un snail muk’ul tsobojibal te batik talemik, ya me xk’ax ta a’yantael ta yan. Te me la skases jaini, ya slok’es te jmantarteswanej, mach’a, ta me ma sk’an sk’abuix te binti ya spas, yame xchiknatesik ta animalnax.
B. Ch’uunbil me ya xk’ot yu’un muk’ul ajwalil teme ja’chuk ay maba la sutistel te binti la xcha’ jelbeyik sk’oplal te ajwaliletik ta banti Camarae, te ja’nax ya xjalaj lajuneb xcha’winik k’aal k’alal la yich’ ak’ele; teme k’ax te jayeb k’aale, te muk’ul ajwalile yame yabey lajuneb joch k’aal yu’un ya spukbey ya’yejal te ach’ mantalil la yich’ chajpanele. Teme k’ax ta pasel into, te mantalil kuybil meix ta mantalil, jichek te muk’ul wolawal ta banti camarae yame xchajpanbey sk’oplal yu’un ya yak’ ta a’yel stojol ta spukobil k’op a’yejetik. Jich bit’il albil li’ta banti fracción mame yu’unuk ya smakbey mak ya sts’ubey sk’oplal te muk’ul tsobleje te ya yich’ pasel yu’un te mach’a yich’o ya’tele.
C. Te sme’at’elil yu’un mantalil mak xcha’pasel spsil te bitik lok’emix mak ja ta swenta te jmantarteswanej ya me yich’ sujtesel jich bit’il sk’abuel,, (sic DOF 05-02-1917) ta yawil banti lijkem. Y a me sk’an yich’ ach’utesel ta chapel jaini, sok te me sok te me yak’o sba sk’abik ta xcha’oxajt’al yu’un yajtalul spisil ta tsaelil ya me xcha’kax ta ilel snaik muk’ul tsobojibal. Ta me ja ya x-abet stoj smul spisil stukel, te sme’ a’telil ja me mantaril te sme’a’telil mak xcha’chapel sok ya xcha’ sutbel ta mantarteswanej yu’un xchiknatesel.
Te stsaojibalil yu’un mantaril mok xcha’chapel, ya yich’ik biltesel.
D. Teme ay smantaril sme at’elil mak xcha’pasel tame la yich lok’esel spisil ta ilel ta snail muk’ul tsobojibal, yame xcha’ sutbel te banti talem ta ilel te bitik ayuk la spasbe.Te me la yich’ cha’ túnel k’axel spisil ta lek te yajwalul te ayik-a, ya xcha’sujtik ta snail muk’ul tsobojibal te jilemix yu’unik, ya me xcha’tuntes ta snojpil yu’un stukel, sok te me spisil-a k’axik te jay tulike, ya me sk’ax ta mantarteswanej yu’un chapaj ta xajt’al xat’ A: te me ay maba-a k’axe mame stak’ sujt yak’ ta ilel ta sk’alelal tsoblej.
E. Te mantataril yu’un sme’ at’elil ta mantal mok xcha’chapel ta lok’esel, mak jelbil mak tsakajib ta ilel yu’un snail muk’ul tsobojibal, te ach’ tsaktomba k’op ta snail muk’ul tsobojibal te batik lijkem ta a’yantael ja’nax bit’ik lok’esbilix mak ta swenta mak xcha’lekubtesel mak stsakajib, ma stak’ jeltael te mantaril chajpajem. Te tsakajib mak xcha’lekubtesel te bit’il spaso ta ilel te snail muk’ul tsoblej. Te tsakajib sok nix te xcha’lekubtesel te bit’il spaso ta ilel ta Snail Muk’ul tsoblej teme bayel mach’a la stoy sk’ab yu’un te tsaojibal te ay ta snail tsobojibal te batik talem, ya xk’axbel spisil te sme’ a’tel ta mantarteswanej, swenta bit’il ya sk’an yal ya ta xajt’ A. Tame ja te tsakajib mak xcha’lekubtesel te bitik spaso ta ilel ta snail muk’ul tsobojibal teme maba ya xk’ax spisil te mach’atik tsabilik yu’un snail muk’ul tsobojibal te batik talem, yame xcha’ sujtik ta stuntesel ta snopel ta lek jain to ta me ay bayel te tsabilk te-ayik-a ta slok’esel ta xcha’ch’ojol yilel te stakajib albil mak xcha’lekubtesel te sme’ a’tel teme pajal la sk’asesik te Snail muk’ul tsoblej, yame sk’ax ta swenta jmantarteswanej yu’un te bitik ay ta xajt’ A. te me sla k’an yil ta yajlel te snail muk’ul tsobojibal te bayel mach’a la stoy sk’ab te mach’atik teayik-a yu’un tsaojibal, te stsakajib albil mak xcha’lekubtesel, spisil te sme’ a’tel mame stak’ xcha’ak’ sba ta ilel ja’tome ya smalibe yorail te tsobleje, teme la spajik sk’opik xcha’chajpal te Snail muk’ul tsobojibal teme bayel la stoy sk’abik te yalwalul leayik-a,teme ya sk’an yak te mantaril mak xcha’chapel ja’naxme sok te chajpanbil tsob mantaril yame yich’ kejel te tsakajib mak xcha’lekutesel yu’un swenta tsajel sok ta yan tsaojibalbel.
F. Ta xcha’ alel, xcha’lekubtesel mak smakel te mantariletik mak xcha’chapel, yame sk’an yilik te bitik chiknatesbil ta chajpanel ta swenta slekubtesel sba.
G. Spisil sme’ at’elil ta mantal mok xcha’chapel te biluk lok’esbilix yu’un Snail muk’ul tsobojibal te batik talemik ma stak’ xkotix ta tsobblej ta yan ja’wil.
H. Te cholbilmantaliletik mak xcha’chapel ya stak slikesik ta bayuk ta xchebal ta Snail muk’ul tsoblej ja’nax yu’un te sme’ a’tel ja’nix jich yu’un ya ya’yantabik te betil yu’un sme’ atelil yakbel sbaik mak stojel, stobel ya’tejib jtuk’awanej, spisilme ya ska’n ya’yantaik ta sbabial Snail muk’ul tsobojibal.
I. Te xjach’ibal mantaliletik mok yak’el ta xcha’chapelbel ta Snail muk’ul tsoblej te binti ya sk’ot te-a, ja’nax teme jalaj jun u’ te k’alal ya k’ax yal sok J-abatinel ja’nix jich yu’un ma tsak’ yal, te bit’il ayik stukelik yu’un sme’ a’tel yu’un mantal mak ya stak’ yak sba ta xcha’chapel sok ya’yantael yantik ta snail muk’ul tsoblej.
I (sic DOF 24-11-1923). Te jmantarteswanej ya me stak’ yilbel ta xcha’chapel yu’un snail muk’ tsoblej mok ta yantik xan ta Snail muk tsoblej, te k’alal ya jach ta pasel te a’tel yu’un tsaojibal mak jchajpanwanej, ja’nix jich bit’il te Snail muk’ul tsoblej yu’un j-alchap mantariletik ya me sk’an yalbe smul te muk’ul j-a’tel jtuneletik yu’un nabilix te mulil.
Janix jich ma’ stak’ spas ta cha’pasel yu’un ike’l ta tsoblej ta ajk’nax te bit’il ya sk’an ta joyob te abatinel.