TIÑU CHA IYO CUENDA ÑUHUN ÑUCOHYO
Cha cuu cha ndicha 5 febrero cuiya 1917
Chehe cuu tuhun cha sandihi sama ta quee chi DOF 27-05- 2015
Titulo xihna cuii
Capitulo 1
Cha cuiti cha iyo chi ñivi cha cua coo vaha ñi ta ñahni cha yuhvi ñi
Artiiculo 28. Ndihi ñuhun nu ndacañahan Ñucohyo, ñahni ndatu cha cua coo cha cua sachiin iin tuhun ni ñivi cha cuu tiñu a cha quiahvi, a cha cua cuni ñi cha mani maan ñi cua ndehe tiñu (sic DOF 03-02-1983), a ra cumi tiñu cuenda xuhun cua cuni ra cha mani maan ra cua ndehe tiñu, a cha ña cua tiahvi ñivi xuhun cuenda ra cumi tiñu ndihi cuhva cha cahan ley ya. Ta iin ni cuhva cua cuu chi (sic DOF 03-02-1983) cha ñahni ndatu cha cua coo siin tutu cha cua tindee nu chacoso vaha ndihi ndatiñu.
Cua tachi tuni tiñu chi ñivi tu cha ña cua sacuinu ñi cuhva cha cati ley, ta xaan cua tachi tuni tiñu chi ñi, ta ra cuu toho ta ra cua ndehe ra ta ra iin cha quii nu sacuiti tiñu ndatiñu ta saxini cha cua sandaa ñi yahvi chi, cuhva cha nduvi nuun tiñu ta cuhva cha cua uhun chi ta cuhva cha xico tiñu a ñivi cha satiñu chi cua ndehe tiñu cha na ña cua sandaa xaan ñi yahvi ndatiñu, ta cua cuinda naan tiñu chi iin ñivi a uvi uni tahan ni ñivi ta cua tava ndaa ñi chi ndihi ca ñivi a chi iin cuenda ni ñivi.
Ta chacan, cua tachi tuni nihin ley can chi ñivi savaha tacan, ta ra cumi tiñu cua nanducu nihin ra chi ñivi ndacu tacan cha sachiin ñi a tixehe ñi ñaan cha sata ñivi a cha cuu ñi iin tuhun ñivi a tuvi ñivi cuu ñi ta tixehe ñi ndatiñu can, cha ndatu ñi cha na cua ndaa yahvi chi, ñahni ndatu chi ñivi sacuina sana a ñi tachi ndihi nuun tata ta cua nduinuun ñi chi ra savaha ndihi nuun ndatiñu a ñivi sata ta xico ndico ñi, a ndihi ra iyo nu satiñu ta chaha ra tiñu chi ñivi, ta cua ndu inuun ra ta ra ta cua savaha ra chacan, vati cuni ra cha na ña coo cha nuna chi ñivi ñuun cha cua cu sata ñi cha xico iin ra ta inca ra ta ra, ta cuhva can cua sanini tiñu chi ñivi ñuun cha cua sata yahvi ñi cha xico ra ta ra, ta cuahan ca cua sacanaan iin ra ta inca ra tu cha tuvi ñivi cuu ra ta ra, ta cuu chi iin cha ñavaha ndacu ra ta ra chi iin cuenda ñivi ñuun a chi ndihi ñivi.
Ña cua cuu tiso vaha ituhun maan ñivi tiñu cuenda cha cuu cha cuenda iin ñuhun, ta ndihi un ña cuu savaha ñi ta ituhun maan ñi cuu: correo chi cuenda telégrafo chi cha cuenda cha quihin cuenda señal chi cha cuu mineral cha cha cuu ñuhun xaan chic ha cuu cha tiso vaha ñivi chic ha cuu cuenda ñuhun, tacan ni cuenda tiñu cuenda ñuun cha cua sacoto tiñu chi ñi ta cuhva cha cua cuhva tiñu ñuhun ndichin chi iin ñuun chi cha cua nanducu tiñu iin cha vaha tichi ñuhun, ta cua tava tiñu petroliu chi ndihi nuun ca cha vaha cha cuu hidrocarburos cha iyo tichi ñuhun, cuhva cha cuu chi tichi párrafo iñu chi ucha cha nda tichi Artiiculo 27 tichi Constitucion ya, ta cua cuinu chi cuhva cha cahan ley cha cua tava cha cuu Congreso de la Union. Chi cha cuu cha cahan ñivi nu tati cha cuu satélite chi cha cuu tren cua ndehe tiñu cha na cua cuhun chi iti nuun cuhva cha cua tindee chi chi ñuhun Ñucohyo cuhva cha cahan Artiiculo 25 tichi Constitucion, ra cumi tiñu cua sacuhu iti chi, ta cua cum ira chi, ta cua cuhva tiñu tutu ñivi cha cua satiñu ñi a cua cuhva tiñu ndatu ta cua cundaca ñahan ñi nu tahan chi ta cua cahan tahan ni ñi cuenda ley cuenda tiñu can.
Cha Ndacañahan ñuhun Ñucohyo cua coo cha cuu iin cuenda cha cua satiñu chi ndihi ca nu satiñu ñivi, vati tacan cua quee vaha cuhva cha cua satiñu nu tahan chi, ta nda ica xaan cha cua cuhun tiñu can iti nuun, cuhva cha cahan ley cha cua quihvi tahan cuenda ñivi ñuun chi cuenda ituhun ñivi cuenda chi.
Cua coo maan iin bancu cha cua cundaca ñahan maan chi chi ta cua satiñu chi cuhva cha chito maan chi cuenda iin iin Estado. Ta cua nducu chi cuhva cha cua ndehe chi cha na ña cua nanuun yahvi xuhun cha chatiñu tiñu, ta cua nducu chi cuhva cha cua ndu nihin ca cuhva cha cua quee iin iin Estado iti nuun. Ni iin cumi tiñu ña cua cuu tava tiñu chi bancu can cha na cua cuhva chi xuhun chi ra ta ra. Cua coo inca ñivi cha cua ndehe tiñu tu cha ñaa cua tahan chi ta chacan cuu Fondo Mexicano del Petroleo cha ndehe chi cha na cua coo vaha ndico chi ta cua cuahnu chi, ta ñivi cha cua ndehe tiñu can cua cuu bancu cahnu ta cua savaha chi cuhva cha cahan ley, cua quihin cuenda chi ta cua ndehe chi cuhva cha cua cuatiñu tiñu xuhun, ta cua natahvi chi xuhun cha quihvi cuhva cha tahan chi ta cua cuu chi cuhva cha cahan nu cuu chi parrafo ucha Artiiculo 27 cha ndaa nu constitucion ya, soco ña indi cuenda cha tiahvi tiñu siqui chi.
Ñavi ituhun maan ñivi cua ndehe nu ndaca ñahan Ñuhun ta cua savaha chi cuhva cha chica tiñu, bancu cuu xini chi ndihi chi ndihi tiñu cha iyo tichi chi, cha tava chi xuhun ta cuhva cha cua cuhva chi cuenda chi cha cuu tutu xuhun. Bancu cha cuu xini, cua ndehe ndihi chi cuhva cha iyo ley ta ndaa cha tahan chi cha cua cahan ra cumi tiñu cha cuni tindee, cua ndehe ra nda cha tahan chi cha cua sama, nda cha ndoo ta cuhva cha cua satiñu xuhun, ta cua ndee chi ndaa cha niniin cha cahan cha cumi tiñu cha cua savaha tiñu cuhva cha cua coso vaha chi cha satuñu chi cuhva cha iyo chi. Cuhva cha cua cuhun bancu can ñivi cha cua cundihi ican maan ra cumi tiñu cha ndaca ñahan ñuhun Ñucohyo cuhva cha cati ra indi camara senadore chi inca comisioon cha iyo, iin cha cuu savaha tiñu.; tiñu cha tahan chi cha cua cuiso ñi cua ndunahan chi ta cua natahvi tiñu tiempu cha cua sanahan tiñu chi ñi yoso cuhva iyo chi; cua sama tiñu chi tu ña tundoho ica cua coo, ta ñahni inca tiñu cua nihin ñi, ña cua cuu cuiso tiñu ñahni inca cha cua cuhva tiñu chi ñi, cuhva cha cahan ley iyo chi cha cua savaha ñivi cha ndehe bancu can ta ndihi ñivi cha indi ican a satiñu ñi ta ña tiahvi, cha cuu cientifica, cultural a beneficiencia(sic DOF 20-08-1993). Ñivi cha ndiso tiñu ta sacuenda ñi yoso cuhva cuahan bancu can, maan ñi cuu -politico cuhva cha cha Artiiculo 110 nu constitucioon. .
Chi ñivi cha iyo cuenda cha cuu Poder Ejecutivo iyo chi cha cua coo tahan ñivi cha cua ndehe a chito vaha cuenda cha cuu ñuhun ndichin ta cua cunani vehe un cua coo ñivi cha cuu Comisión Na-cional de Hidrocarburos chi Comisión Reguladora de Energía, ta cua coo chi cuhva cha cati ley.
Ña sachiin ndihi tiñu cha cuu cha natahan ñivi satiñu cha cumi ñi cuenda cha iyo chihin ñi, tacan ni ñivi cha iyo cuenda cooperativa cha savaha ndihi ndatiñu, vati cua nducu ndee ñi cuenda tiñu ndacu ñi a cha ndacu ndihi ñivi ñuun, ta cua xico ñi cha savaha ñi iin cha ndocuiti ni chi ñivi inca ñuhun a chi cha satiñu cuenda cahnu, ta cuhva can vachi xuhun cuenda cha satiñu ñi cha savaha ñi ndatiñu, ta ña ñavi cha chiniñuhun xaan tiñu cuu chi, soco tu cha iyo chi tichi nu ndehe a tindee ra cumitiñu ñuhun Ñucohyo a cha Ndacañahan tichi iin iin Ñuhun, ta xihna ca chica tiñu ndatu cuenda chacan chi ra ndehe tiñu nu iyo ra Sacuaha ta tisovaha ra ta ra ley. Ta cha cuenda chacan suvi ni maan ra Sacuaha ta Tisovaha ley can, a cha cua ndaca ra cuu xini chi cha Ndacañahan Ñucohyo cua cuu tani ley can, ta cha chiniñuhun cuenda ñuun, cha cua naan ndatu cha chaha tiñu chi iin iin cuenda cha chica ndatu can.
Ñahni cha chi ituhun ni ñivi cha savaha iin cha savaha ndehe vaha tiñu, ta cua ñivi cha chita yaa, a ñivi cha taa yaa, tu cha cua quee iin tiñu cha ndacu ñi ta ndicha cuii maan ñi iyo ndatu cha cua sa-nahan ñi cha savaha ñi, ta cua cuu nducu ndee ñivi can cuhva cha cua savaha ca ñi iin cha vaha ca.
Ñivi cha ndiso tiñu cua sacuinu ñi cuhva cha cahan ley, ta cua cuu ndehe ñi ndaa cha cuni ñi cha iyo tahan maan cuenda ndihi ñivi ta cua cuatiñu ñi cha cuu chi ra cha chaha ra cumi tiñu, soco ña cuu ta tu ñavi cha chaha chi ndatu cuu chi. Maan ley ya cua cati ndaa cha cua cuu chi ta yoso cuhva cua cuu chi cha cua quee vaha tiñu cha cua savaha ñi ta cua cuatiñu chi ta ña cua cuhva tiñu cha cua cua-cu nahan ñivi cuenda tiñu ñivi ñuun.
Ndihi tiñu cha iyo cha cuenda ñivi ñuun cua coo chi ta cua cuinu chi cuhva cha cahan ley cahnu ya cha cuu Constitución.
Cua cuu tindee tiñu chi cha nini xaan ni ta tu cha cuenda ndihi ñivi cuu chi cha cua cuu chi iin tiempu ni ta ña cua nacoo ña vaha chi cuhva cha iyo xuhun Ñuhun nu iyo ñi. Ta ra cumi tiñu cua ndehe ra ta cua savaha ra ta cuenda ñaan cuhva satiñu chi.
Ii in ñuhun cha iyo tichi ñuhun Ñucohyo, iyo chi cha cua coo iin cha cua cunani Comisión Federal de Competencia Económica, ta maan chi cua cundaca ñahan chi, ta cua sacuinu chi cuhva cha cahan ley ta iyo chi cha cua coo maan ndihi ndatiñu ñi, ta tiñu chi cua cuu cha cua tindee chi chi ñivi cha na cua sata ñi ta xico ñi ta cuhva cha cua nducu ndee ñi chi ndihi ni ñivi, ta iyo tahan chi cha cua cumi chi cuenda ta cua savaha ñi investigar ta ña cua cuhva ñi cha ituhun ni ñivi cua cuni satiñu iin cuhva, cua cuu chi ndihi cuhva cha cahan ley cha ndaa nuun Constitución tu cha iin cuenda ñivi cua savaha ñi iin cha cua savaha ñi a ñaan tutu cua ndaca ñi ta cua satiñu ñivi chi ñi, ta vii iyo chi cha cua coo tutu ñi cuhva cha cua quechaha satiñu ñi. Iyo chi cha cua cuu savaha vaha ñivi cha indi inca cha cati ñi cha cua savaha ñi, iyo chi cha cua nducu ñi cuhva cha satiñu icaa ñivi ta cua tindee tahan ñi, ta cua nducu ñi cuhva cha cua quihvi ta cua coo inuun ñivi, ta na cua cuinu cha cuiti cha iyo chi ñi, a ndaa cha cua tindee ñivi can chi ñivi cha satiñu ican.
Cha cuu Instituto Federal de Telecomunicaiones cuu chi iin vehe cha ndaca ñahan maan chi chihin chi, ta cua coo chi cuhva cha cahan ley, ta cua coo maan ndatiñu chi, ta tiñu chi cua cuu cha cua saco-to chi tiñu ti chi radiu tacan ni tichi tele, soco cua savaha ñi chi cuhva cha cahan ley cha ndaa nu Constitución ya. Ta tiñu chi cua cuu cha cua ndehe chi na cua cuhun vaha tiñu ta cua sacoto chi cuen-da tiñu can ta cua ndehe tahan chi cuhva cha cuahan tiñu can, ta cuhva cha cua satiñu vaha ñi ta cuhva cha cua queta chi chi ñivi nu cuu chi internet chi tichi radiu chi un tele, ta cua tiso tahan tiñu ndihi cuhva cha cua cuu cuatiñu tiñu chi, tacan ni ndihi cha nini xaan cuhva cha cua sacuinu tiñu cuhva cha cahan Artiiculo 6º chi Artiiculo 7º cha ndaa un Contitución ya.
Cha cuu Instituto Niniin Cahnu Ñucohyo cuenda Telecomunicación cuu tahan chi iin cumitiñu cuenda xuhun ta cuenda sector satiñu chi radiu cha catituhun chi, tacan ni cuenda telecomunicación, ta cua ndehe chi tiñu mani maan tiñu cuhva cha nihin ndatu chi cuhva cha cahan artículo chi ley cha cahan tiñu cuenda Comisión Niniin cahnu Ñucohyo cha cuenda Xuhun ta cua sacuenda chi ndihi cuhva cha ndacu ñivi nu xico ñi, vati na cua naan ndihi cha chasi cuhva cha nduinuun ñivi cuhva cha iyo cha nuna chi ñi, ta cuahan ñi nu nducuiti ñi, cua ticuhva chi cuhva cha iyo tundee ini tacha cha nducuiti chi tichi ñuhun Ñucohyo a tichi iin ñuhun, ta chaha tiñu ndatu cha cua satiñu chi a chi cha satiñu iin chiyo ta inca chiyo ta ndehe chi tiñu cuenda cha satiñu nu tati, ta iyo ndatu chi cha satiñu chi cuenda radiu chi telecomunicación ta ndehe chi tiñu iin ni nu yahvi a tichi iin ñuhun cuhva cha chaha chi tacha nu tahan chi ñuhun nu satiñu chi, ta cua cuhva tiñu cuenda chi cha na ña coo ca nda-tiñu chi, a cha cuiti a iin cuhva cha tahan chi cha cua sacuinu tiñu ndaa cuhva queta nu satiñu chi, ta cua cuu chi cuhva cha cahan artículo 6º chi 7º tichi Constitución ya.
Maan vehe can cua cuu cuhva ndatu a cua sanduchaaa tiñu chi a cua sama chi, a cha cua cuhva tiñu tutu chi a cha cua cuhva tiñu ndatu cuenda cha cuu radiu a cuenda tele. Maan vehe cha iyo cuenda can iyo chi cha cua sacoto ch ira cuu Secretario cuenda chi, ta cua cuu cati cuhva cha saxini cuenda tiñu can. Cua cuu cuhva tiñu ndatu cuenda cha cua xico ñivi a cuenda iin cha cua cuuchi ndihi ñivi a cha cua cuu chi ituhun ni ñivi a cua cuu chi chi tuvi ñivi cha cuu ñivi ñuun, ta cua savaha tiñu chi cuhva cha cha cahan tichi Artiiculo 2o, 3o, chi 7o cha ndaa nuun Constitucion ya. Maan vehe can cua cati yoso iyo chi cha cua tiahvi iin ñivi ta cua cuu nihin ñi cha cuu ndatu, a ndaa inca cha chini ñuhun ñi cuenda tiñu ya, ta cua cati tahan ñivi cha iyo cuenda hacienda cuhva cha saxini ñi. Ta ni cumani que oco uchi quivi ta iyo chi cha cua cati tiñu ñaan saxini ñi, ta cua savaha ñi chi cuhva cha cati chi tichi párrafo ya, yaha cha cua queta tiempo can cha cua cati ñi cuhva cha saxini ñi, vehe can cua sanihin chi ndihi tiñu cha cha cuahan tahan maan ndacu ñi.
Cua cuhva tiñu ndatu cuenda radioeléctrico, soco cua cuu chi cuhva cha cha iyo tiñu ñuun, cuhva cha ña cua sandahyu ñahan tiñu chi ñi, cuhva cha yoni cua cuu casi tiñu can ca cuu chi cuenda ñuun, ta cua cumi tiñu cuenda cuhva cha ndaa ndatiñu cha chatiñu ñivi, ña iyo chi cha cua tiso tiñu chi ñivi cuenda xuhun ñi. Ñahni cuenda inca cuenda iyo chi cha cua tihi tiñu cha cuu tiñu ya, cua savaha tiñu chi cuhva cha cahan ley, ta cuhva cha cua coto ndihi ñivi cha cuu ican. Cha cuu Instituto Federal de Telecomunicaciones cua cuiso chi ndihi tutu ñivi cha ni tava ndatu. Ta ley cua tiso tiñu cuhva cha iyo chi cha cua sacuinu ñi, soco tu cha ña cua sacuinu ñi chi cua tiso tahan ley cuhva cha cua cutuni ñi a cha cua quenda ndico tiñu ndatu can chi ñivi can a ndaa inca cha cuu chi tu cha ña cua sacuinu ñivi can cuhva cha ni ndoo tiñu, ta ituhun maan ni ñivi can chito cha ndacu ñi. Tu cha cua quenda tiñu ndatu chi iin ñivi iyo chi cha cua cuhva tiñu cuenda chi ra cuu xini, ta cua savaha cuhva cha tahan chi cuhva cha iyo chi cha cua savaha tiñu.
Vehe cuenda Instituto Federal de Telecomunicaciones cua ndehe cha na cua coo ndihi ndatiñu, ta ndihi cha chini ñuhun ra cuu Gobierno Federal cha cua savaha ra cuhva cha iyo tiñu can.
Cha cuu Comisión Niniin Cahnu Ñucohyo cha Ndehe cuenda Xuhun chi cha cuu Instituto Niniin Cahnu Ñucohyo cuenda Telecomunicación, cua satiñu maan chi cuhva cha saxini chi ta cuhva cha cua satiñu chi, cuhva cha chito chi tiñu can chi cuhva cha inuun cua savaha chi tiñu, ta cua cundicu chi cuhva cha cati ihya:
I. Cua cati tuhun chi cuhva cha cua savaha chi, ta cuhva cha cua satiñu maan chi;
II. Cua satiñu maan chi chi xuhun cha cua nihin chi. Ta ra cuu Diputado ta ra cua ndehe ra ta ra cha cua cuhva vaha ra xuhun cuhva cha cua satiñu vaha ndicha chi cuhva cha tahan chi cha chito chi tiñu;
III. Cua taa ra ta ra tutu cuhva cha cua coo cha satiñu can, ta cua cuhva ra ta ra voto ra cuhva cha tuvi ra ta ra cuhva cha iyo tiñu;
IV. Cua cuu taa ra ta ra tiñu cuhva cha ndehe chacan tiñu, chi ndihi cuhva cha satiñu chi, tacan cua cuinu cuhva cha cua satiñu chi tichi sector chi cuhva cha ndehe chi tiñu;
V. Cha cuu ley cua savaha chi cha cua coo vaha tichi iin iin cuenda cha satiñu can, ta cua quee siin chi chi ra cumitiñu cha chito ra cuhva cha cuahan cha nanducu tiñu cuenda chi, ta maan ra ndehe tiñu cuhva cha chinu cuhva cha cua coo cha cutuni ñivi;
VI. Cha satiñu cuenda ra ndacañahan nda ica cha cua sacuinu chi cuhva cha cahan tiñu cuenda cha cachin cua coo tiñu cuhva cha cua coto ñivi cha cuu ñuñivi. Cua ndadutuhun tahan ra ta ra tichi cha ndihi ra ta ra cha cuu ra tiñu, ta cua tisovaha ra ta ra tiñu chi voto ra ta ra cha cuu ra ñivi tuvi, ta nducuiti ra ta ra, ta cua coto ñivi ñuun cuhva cha tisovaha ra ta ra tiñu chi cuhva cha nduinuun ra ta ra, chi ndaa inca cha cahan ley;
VII. Tiñu chi ndihi cha iyo, cha savaha ta cha ña savaha cha cuu Comisión Niniin Cahnu Ñucohyo cha Ndehe cuenda Xuhun chi cha cuu Instituto Niniin Cahnu Ñucohyo cuenda Telecomunicación cua cuu cahan tiñu cha na casi tiñu cuenda chi ndicha cuii ta cha cua tihi tiñu cha cua sacacu ndaa tiñu cuenda chi iin cha ña chito ni tiñu, tacan ña cua cucuiñi cha satiñu chi. Ta ndicha cuii ta cha cha cuu Comisión Niniin Cahnu Ñucohyo cha Ndehe cuenda Xuhun cua tiso iin multa a cha cua sachiyo tiñu ndatiñu chi, a cha cuiti iyo chihin chi, a cha cuu cuenda ñivi a tutu cuenda xuhun chi, cua savaha tiñu chi nda ta cha cua cosovaha tiñu cha ndaca cha sacacu ndaa tiñu cuenda chi, tu cha cha ni quechaha chinu tiñu can. Ta ta cha cuenda tiñu tisovaha iin cuenda cha satiñu can quichi quee chi tichi nu chinu tiñu cha ndicu cuhva cha cua cutuni chi, ndicha cuii cua cuu cahan tiñu cha na cundasi chi, ta cua sandihi ni chi cuenda cha yaha ndaa tiñu chacoso vaha can a tichi cha ni chinu tiñu can, tiñu chi ndihi cha iyo, ta savaha tiñu chi tichi nu ni chinu tiñu can ndicha cuii cua cuu cahan tiñu tichi nu ndaca cha sacacu ndaa tiñu cha tihi tiñu cha na cundasi tiñu chacosovaha cuhva cha cahan tiñu ihya. Cha cuu cha cutuni ta chica cha na sacacu ndaa tiñu cua ndehe ra cumitiñu tachituni iyo nu cutuni ñivi, cha chito vaha chi tiñu ndehe chi cuhva cha cahan artículo 94 tichi Constitución ya. Ta ña cua cuu quihin cuenda tiñu cha cahan tiñu cuu ni a cuenda cha cahan constitución cha cua cutuni cha ndacu ñivi ta ña ta quihvi tiñu can ta ni ña ta cunu chi;
VIII. Ra cuu iti nuun chi cha satiñu can cuiya ta cuiya cua sanahan ra ta ra iin programa cha satiñu, ta tichi uni yoo cua cuhva ra ta ra cuenda cuhva cha satiñu cha cuu Cuenda cha Ndacañahan ñuhun Ñucohyo chi cuenda cha Sacuaha ta tisovaha Ley nu cuu chi Vehe nu Nduiin ra ta ra, ta cua cuhun ra ta ra nu cuu chi Vehe nu iyo ra cuu Senador ta ra cuiya ta cuiya, tacan ni iti nuun cha cuu Vehe nu Nducuiti ra Sacuaha ta tisovaha Ley cuhva cha cahan artículo 93 tichi Constitución ya. Ra Ndacañahan niniin cahnu Ñucohyo cuu cua ndaca ra chi iin a chi inca Vehe nu iyo ra ndiso tiñu cuen-da ñuun nu nducuiti ra ta ra cha cua cuhun ra cuu xini can ta ra cua cuhva ra ta ra cuenda cuhva cha satiñu ra ta ra;
IX. Maan ley cua sacunu tiñu cuenda ndihi cha satiñu ya cuhva cha cachin cua cundacañahan chi cuhva cahan tiñu cuenda cha ndacañahan, ta quee chi tichi internet ta chaha chi cuenda ndihi cuhva cha iyo tiñu can ta chito ndihi ñivi;
X. Yahvi cha cua quihin ra Ndiso tiñu cuenda ican cua cuu chi cuhva cha cahan artículo 127 tichi Constitución ya;
XI. Ra ndiso tiñu cuenda cha satiñu can, cua cuu quenda tiñu chihin ra ta ra cua savaha yaha sava ra cuu Senador can ta ra, tu cha cahvi xaan cumani ra nu satiñu ra ta ra, cuhva cha cahan ley, ta
XII. Iin iin vehe iyo chi cha cua coo iin cuenda ñivi cha cua savaha cuenda chihin chi, ta uvi uni ñivi cha indi cuenda Cámara de Diputados iyo chi cha cua tiso chi ñivi can, soco cua cuu chi cuhva cha cahan ley.
Ucha tahan ñivi iyo chi cha cua cuu ñivi cha cua cuiso tiñu cuenda Comisiòn Federal de Competencia Económica del Instituto Federal de Telecomunicaciones, ta iin ni cuhva cua tiso tahan tiñu chi maan ra cua cuu xini chi tiñu can cuhva cha cua cati ra cuu Ejecutivo Federal ta cuhva cha cua cati tahan ñivi cha iyo cuenda Senado.
Ñivi cha ndiso tiñu cuenda Càmara de Senadores cha iyo cuenda tiñu ya, iyo chi cha cua tiso chi ra cua cuu xini, ta uvi uni ñivi cha indi ican iyo chi cha cua savaha votar cuenda ñivi cha cua coso, tacan cua cuu ndoo ñi, ta cumi cuiya cua cuiso tiñu ñi, ta ituhun chaha cua cuu nduchaa chi. Tu cha ica ñivi cha indi tahan tichi tiñu can cua ndoo, soco ndicha cuii cua saqurta tiempu cha cumani ni ca.
Ra ndiso tiñu can ta ra, nda ica cha cua sacuinu ra ta ra cuhva cha cahan chi ihya:
I. Cha cuu ra rai xuñuun cha cacu tichi ñuhun Ñucohyo, ta iyo vaha cha cuiti chihin ra cuenda ñuun ta cuenda cha ndacañahan tiñu;
II. Ta iyo ra oco chahun cuiya ra;
III. Ta vaha cahan tiñu cuenda ra ta ña ta tachituni tiñu chi ra cuenda cha savaha ra cuati ta quihvi ra vecaa yaha iin cuiya;
IV. Ta iyo vaha tutu cuenda cha sacuaha ra;
V. Ta cha satiñu ra, tichi iin uni cuiya iin cha vaha cuenda tiñu cha satiñu ra tuhva vaha, cuenda ñuun a cuenda cha sanahan tiñu cha cahan chi tiñu cuenda xuhun, cuenda radiu a cuenda telecomu-nicación cuhva cha tahan chi chi ra;
VI. Cua sanahan ra tutu ra, cuhva cha cahan tiñu ya, ta cuhva cha chito ra tiñu cuhva cha tahan chi cha cua cuiso tiñu ra;
VII. Tu cha ña iin ñivi ta ña cuu ñi Secretario iin ñuhun tichi ñuhun Ñucohyo a Fiscal General ñuhun Ñocohyo a senador a diputado a Gobernador a xini chi Ñucohyo cha ni cumani tiso tiñu chi ñi, ta
VIII. En la Comisión Federal de Competencia Economica, ña iyo chi cha sa yaha ni chiso ti-ñu ñi uni cuiya iti chata, a satiñu ñi a cuu ñi tiñu iin empresa cha ndichi tichi ndihi ca empresa cha cua cutuni. Tacan ni cha cuu Instituto Federal de Telecomunicaciones, ña iyo chi cha sa yaha ni chiso tiñu ñi uni cuiya iti chata a satiñu ñi a cuu ñi tiñu iin empresa cha uvi uni ñivi cuu chitoho chi a iin empresa cha ituhun ni chitoho chi a ndaa inca empresa cha indi ican cha indi chi tichi vehe cuenda cha nducu tiñu xuhun.
Ñivi cha cua cuiso tiñu, ña iyo chi cha cua savaha ñi a cua satiñu ñi inca tiñu a cua cuiso tiñu ñi cuenda ñuun a cuenda inca ñivi tu cha ñavi tiñu cha ni chaha tiñu chihin ñi cuu chi, ña cua cuu, soco tu cha ñivi sanahan cuu ñi, ña cua iyo chi cha cua coto ñi cha cuu iti tichi a iti chata, ta cua cuu chi cuhva cha cahan ley, ta iyo chi cha cua sacuinu tiñu cuhva cha cahan tichi Título Cumi cha ndaa tichi Constitcion ya ta cuhva cha iyo tiñu cha tachi tuni. Ley cua tiso cuhva a ndihi cha iyo chi cha cua savaha tiñu ta cua cuu tiso ñivi tiñu cha cua ndehe ñi cuhva cha cua satiñu ñi ta cua nducu ñi xuhun.
Iin cuiya cua cuu cuiso tiñu ñivi iin tiñu can, ta ña cua cuu cuiso tiñu ndico tucu ñi inca chaha tiñu can. Tu cha iin chaha ta cua cumani ñivi cha cua cuiso tiñu, cua quechaha tiñu ndehe ñi cha cua nacachi ñi inca ñivi cha cua cuiso tiñu, ta cua savaha ñi cuhva cha cati Artiiculo ya, ta cua sandihi ñivi cha ni ndoo nuun can tiñu can.
Ñivi cha cua tiso tiñu chi ñivi cha cua cuiso tiu ñi iyo chi cha cua sacuinu ñi ndihi cha ndaca tiñu nu chahan chi iti chata, ta cua cuu chi iti nuun ñivi cha cuu cumite cha sacuaaha cuhva cuahan tiñu can ta indi tahan ñivi cha ndiso tiñu cuenda Bancu cuenda ñuhun Ñucohyo cha cuu chi Banco de México chi Instituto Nacional para la Evaluación de la Educación cha cuu chi vehe nu iyo ñivi cha sacuaha cuhva cha sahan tiñu chi ñivi cha sacuaha chi cha cuu Instituto Nacional de Estadística chi Geografía Ta cuenda chacan, cha cuu Comité cha cua ndehe cuhva cha cua quee vaha tiñu, cua nducuiti tiñu ta cha cua cumani iin ra ndiso tiñu ican, ta chi cuaha voto cua tisovaha ra cuu xini cuenda tiñu can cha cha cuaha ca tiempu ndiso tiñu ra ican, ta maan ra cua cuhva voto cha ndayahvi ca.
Ñivi cha cuu cumite iyo chi cha cua cati ñi ta cua nducu tuñi chi ñivi cha cua cuiso tiñu. Ta cua ndehe ñi cha na cua sacuinu ñivi can ndihi cha cua ndaca tiñu cuhva cha ndaa chi tichi Artiiculo ya, ta ñivi cha cua ndehe ñi cha vaha, iyo chi cha cua savaha ñi cha cua tava ñivi can iin examen nu cua ndehe ñi a chito ñivi can cuenda tiñu can, ta ndihi cuhva cha cua savaha tiñu cha cua tiso tiñu chi ñivi can iyo chic ha cua coto ndihi ñivi cuhva cha cua cuu chi, ta iti nuun ñivi iyo chic ha cua savaha ñi chi.
Quivi cha cua savaha tiñu cha cuu examen cha cua tava ñivi can, chi uvi uni sicuela nahnu iyo chi cha cua nducu tuhun cumite can, yoso cuhva vaha ca cua cuu saaha ñi.
Ñivi cha cuu cumite iyo chi cha cua tavhi ñi sivi ñivi cha cua cuu ndoo cuisto chi ñivi cha cuu xini, iyo chi cha cua tachi ñi uni tahan a uhun tahan sivi ñivi cha sucu ca nihin ñu nuun examen cha ni tava ñi. Tu cha ña cua queta sivi uni tahan ñivi cha cua cuhva ñi cumitee can ch ira cuu xini can, iyo chi cha cua tava ndico tucu ñi inca tutu nu cua cahan ñi cha chini ñuhun chi chi ñivi, ta cua tiso tahan tiñu chi nuun ra cuu Senado.
Tu cha tuvi ñivicha iyo cuenda Senado cua cuhva ñi voto ñi, cua tava ñivi tiñu can cha cuu chi iin cha ndicha, ta cua cuu chi tichi oco uchi quivi ta cua quechaha cahvi tiñu quivi can quivi cha cua cuhva cuenda ñi tiñu can, ta cua sacuiti ñi chi ñivi cha iyo cuenda Comisión Permanente, ta cua sacuiti ñi chi ñivi cha iyo cuenda senado. Tu cha ña cua quihin cuenda ñivi cha iyo cuenda Cámara Senadores tiñu cha ni tihi ra cuu xini, cua cuhva ndico tucu ra cuu Presidente cuenda ñuhun Ñucohyo ya inca tiñu cuhva cha cahan párrafo cha yaha iti chata. Ndihi cha ña cua quihin cuenda tiñu tiñu can a ña cua quee vaha chi, cua savaha ndico tucu tiñu ndihi cha ndaa ihya nda cua nda cha cua quee vaha chi cua savaha ñivi cha indi Comitee de Evaluacion cha cua tiso maan ra cuu xini.
Yoni cua cuu casi a tixehe ndihi cuhva cha cua nacachi tiñu chi ñivi chau a cuiso tiñu.