La palabra maya sirve para nombrar tanto una lengua (la segunda más hablada en México) como una agrupación y una familia lingüística. En nuestro país, la lengua maya es hablada por 795,499 personas, repartidas entre ...

U ALMEJEN NOJ A’ALMAJT’AANIL U MÚUCH’ PÉETLU’UMILO’OB MÉXICO

Noj a’almajt’aan ts’áaba’an ojéeltbil tu Jala’ach Tsaalajil Nojlu’um tu 5 k’iinil u winalil febreero tu ja’abil 1917
U ts’ook jelbesajil ts’a’aba’an k’ajóoltbil DOF 27-05-2015

Wukp’éel Jo’olts’íib

Tuláakal Yáax Kanáanbal

U 130 Jatsts’íibil. U k’ajláayil u jumpáaykuunsa’al Jala’achil yeétel Najilo’ob k’uje’ ku tsolik u beelbest’aanilo’ob yaan ti’ le jatsts’íiba’. Iglesia yéetel uláak’ oksajk’uujilo’obe’ yaan u chíimpoltiko’ob le a’almajt’aano’oba’.

Chéen ti’ u Múuch’ Mola’ayil México yaan u béeytalil ti’ u jets’ik a’almajt’aan tu yóok’olal k’ujtaltáambal yéetel Iglesia yéetel oksajk’uujilo’ob. U beelbest’aanil a’almaj ku t’aan tu yóok’olal, uti’al tuláakal máak, yaan u mu’uk’a’ankuuntik yéetel yaan u jets’ik le ba’alo’oba’:

a) Le iglesia’ob yéetel le múuchkabilo’ob oksajk’ujilo’obe’ yaan u yantal personalidad jurídica bey junmúuch oksajk’uujo’ob chéen p’el u yantal tsolts’íibil ti’obe’. Le A’almajt’aano’ yaan u jets’meyajtik le múuch’kabilo’oba’ yéetel yaan u jets’ óoltik bix yéetel ba’ax k’a’abet uti’al u jets’ tsolts’íibta’alo’ob le je’elo’oba’.

b) Jala’achilo’obe’ ma’ táan u yoksikubáajo’ob ichil bix u bisik u kuxtal le múuch’kabil oksajk’uujo’obo’.

c) Le Mexicano’obo’ ku béeytal u bino’ob ti’ je’elba’axak oksajk’uujile’. Le mexicano’ob je’el bix táanxel lu’umil máako’obe’ k’a’abet, uti’al lelo’, u chíimpoltiko’ob ba’axo’ob ku k’áatik le a’almajt’aano’obo’;

d) Je’el bix jets’a’anil ti’ u beelbest’aanil a’almajt’aan; ajk’iin wíiniko’obe’ ma’ táan u béeytal u meyajo’ob bey jala’ach kuucho’obe’. Bey lu’unkabilo’obe’ yaan u páajtalil ti’ob u yéey jala’acho’ob, ba’ale’ ma’ táan uu béeytal u yéeya’alo’ob bey jala’achile’. Máaxo’ob ku p’atiko’ob u ajk’iin wíinikilo’ob ya’ab k’iino’ob táanile’ yéetel je’el bix jets’a’anil ti’ le a’almajt’aano’obo’, je’el u béeytal u yéeya’alo’ob bey jala’achile’.

e) Le ajk’iino’obo’ ma’ táan u béeytal u much’ikubáajo’ob tu yóok’olal almejentuukulo’ob, mix u t’aano’ob uti’al utsil wáaj uti’al k’aasil ti’ juntúul báaxalkuuch, almejen mola’ay wa je’el máakalmáak múuch’kabil almejen mola’ayile’. Beeyxan ma’ táan u béeytal ti’ jump’éel much’táambal kaaj, ti’ u tse’ek wáaj ti’ k’a’aytuukulil oksajk’uujil, mix ti’ u ts’áaj k’aj óolalil oksajk’uujilo’ob, u k’atikubáaj ti’ u ya’almajt’aanilo’ob Nojlu’um wáaj mola’ayo’ob, mix u ya’alik ba’al, je’el bixakil u chíikulilo’ob noj lu’umile’.

Jach wet’a’an u beeta’al je’el ba’ax u múuch’kabil Almejentuukulilo’ob tu’ux u jo’olts’íibile’ yaan jump’éel t’aan wa jump’éel chíikbesajil ka yanak ba’al u yil yéetel u múuch’kabil oksajk’uuj. Ma’ táan u béeytal u meenta’al u much’táambalil almejentukuulo’ob tu kúuchil oksajk’uujil.

Chéen u ch’a’achi’itik u ya’alik u jaajil yéetel u chíimpoltik le ka’aka’ajo’ob ku k’amiko’ob, ku k’axik le máax ku beetiko’, wa ma’ táan u ts’o’oksik ba’ax u ya’almaje’, ti’ le si’ipilo’ob jets’a’an ti’ le a’almajt’aano’obo’.

Le ba’alo’ob ku beetik máako’obo’ chéen u meyaj u tsolmeyajil jala’acho’ob je’el bix jets’a’anil tumen le a’almajt’aano’obo’, yéetel yaan u yantal u muuk’il yéetel u béeytalil ku ts’áajiko’ob le je’ela’.

Ti’ u jala’achilo’ob nojlu’um, péetlu’umo’ob yéetel kuchkabalo’obe’ yaan u yantal le béeytalilo’ob yéetel ka’aka’ajilo’ob jets’a’an ti’ le a’almajt’aano’obo’.

U jala’achilo’ob Nojlu’um, ti’ péetlu’umo’ob yéetel ti’ méek’tankaajo’obe’ yaan u yantal ti’ob páajtalilo’ob yéetel ka’aka’ajilo’ob je’el bix u jets’ik le a’almajt’aano’obo’.