Óoxjo’olts’íib

Péets’el II

Tu Yóok’olal U Nojbéeytalil A’almajil

Noj Jaats III

Tu Yóok’olal U Béeytalilo’ob Nojmola’ay

U 73 Jatsts’íibil. Nojmola’aye’ yaan u béeytalil ti’ uti’al:

I. U k’amik túumben Péetlu’umo’ob ti’ u Múuch’Péetlu’umilo’ob;

II. Tsela’an.

III. U meentik túumben Péetlu’umo’ob ichil u xuul le yano’obo’, chéen wáaj k’a’ana’an lela’:

1o. Le jaats wáaj jaatso’ob u k’áato’ob ka beeta’ako’ob Péetlu’umilo’obe’, k’a’ana’an yaan ti’ob kex 120, 000 u túulul u kajnáalilo’ob.

2o. Ka jaajkuunta’ak aktáan ti’ Nojmola’ay yaan ti’ob le ba’alo’ob k’a’ana’an uti’al ka yanak u almejenilo’obo’.

3º. Ka u’uya’ak u Mola’ayilo’ob A’almajil le Péetlu’umo’ob tu’ux yaan le lu’um ku ya’ala’alo’, tu yóok’olal wáaj uts wáaj k’aas u meenta’al le túumben Péetlu’umo’, k’a’ana’an túun u ts’áajik u tsolt’aanilo’ob ich wakp’éel winal, le je’elo’oba’ ku xo’okolo’ob líik’ul le k’iin kéen ts’a’abak u yojéelto’ob le t’aan k’a’ana’ano’.

4º. Beyxan ka u’uya’ak u Noj Jala’achil Múuch’péetlu’umo’ob, leti’e’ yaan u túuxtik u tsolt’aan ich le wukp’éel k’iin xoka’an líik’ul le k’iin kéen k’áata’ak ti’o’.

5º. Ka yéeya’ak u meenta’al le túumben Péetlu’umo’ tumen u ka’ajaats’ ti’ óoxjaats ti’ tuláakal le Pat A'almajt'aano’ob yéetel le Jets’ A'almajt'aano’ob yano’ob ti’ le jejeláas Mola’ayo’obo’.

6o. Ka jaajkuunsa’ak u ts’okt’aanil le Nojmola’ayo’ tumen u ya’abil u Mola’ayilo’ob A’almajil le Péetlu’umo’obo’, yéetel u yáax xak’alil u ju’uno’obilo’, chéen wáaj ts’o’ok u éejenta’al tumen u Mola’ayilo’ob A’almajil le Péetlu’umo’ob tu’ux yaan le lu’um ku ya’ala’alo’.

7o. Wa u Mola’ayilo’ob A’almajil le Péetlu’umo’ob tu’ux yaan le lu’umo’ ku ya’ala’alo’, ma’ u éejentmajo’ob, le jaajkuunajil ku ya’ala’al ti’ le jaatstsíibil ts’o’ok u máana’ k’a’ana’an u meenta’al tumen u ka’a ti’ óoxjaatsil ti’ tuláakal u Mola’ayilo’ob A’almajil ti’ le uláak’ Péetlu’umo’obo’.

IV. Tsela’an.

V. U k’exik u kúuchil u Nojpáajtalilo’ob Múuch’péetlu’umo’ob.

VI. Tsela’an

VII. U jets’ik le bo’olo’ob k’a’ana’antak uti’al ka chukpajak u taak’inil u meyaj kaaj

VIII. Yo’oal u páay taak’iin jala’ache’, ti’al:

1o. U jets’a’al chunt’aano’ob uti’al u meenta’al páay taak'in tumen Noj Jala’ach tu yóok’olal u majan taak’inil Nojlu’um, uti’al u jaajkuunsik le páay taak'in beyxan u éejentik yéetel u túuxtik bo’olbil u p’aax nojlu’um. Ma táan u meenta’al páay taak'in wáaj ma’ uti’al u meenta’al ba’alo’ob kun ya’abkuunsiko’ob u taak’inil jala’achili’, wáaj,je’el bix jets’a’anil tumeen u a’almajt’aanile’, chéen ja’ali’ le ku meenta’al yéetel uti’al u no’ojbesa’al taak’inil, u meyajil k’e’exel yéetel le kun mokt’anbilo’ob kéen yanak péek óolil a’ala’an tumen u Noj jala’achil Nojlu’um je’ebix jets’a’an ti’ jatsts’íib 29.

2o. Beyxane’, jujunja’ab u éejentik buka’aj p'aax k’a’ana’an u yoksa’al ti’ u a'almajt'aanil K'antaak'in, kéen ka’ana’anchajake’ ti’ u jala’achil Distrito Federal yéetel ti’ u mola’ayo’ob ti’ u jala’achil, je’ebix jets’a’an ti’ le a’almajt’aan tu yóok’olal le je’ela’. U jala’achil Nojlu’ume’ jujunja’ab kun tsolt’aan ti’ u Noj mola’ayil Nojlu’um tu yóok’olal u meyajil le p’aaxo’ uti’al le je’ela’ u Jo’olil Distrito Federale’ yaan u túuxtik le u tsolt’aanil k’a’ana’an tu yóok’olal le tu meyajtaj yéetel le taak’ino’. U Jo’olil Distrito Federale’ yaan xan u tsolt’aan ti’ u Much’táambal Jo'olpóopilo’ob Distrito Federal, kéen u ts’áaj k’ajóoltbil bix úuch u meyajta’al u taak’inil jala’achil.

3o. U je’ets’el ichil a’almaj t’aane’ u noj chuunt’aanilo’ob, ti’al le Péetlu’umo’ob, Distrito Federal yéetel Méek’tankaajo’ob ti’al ka’a béeyak u páayik taak’in; tak buka’aj yéetel bix ku béeytal u páaya’al le taak’iin tumeen le jejeláas jala’achilo’oba’, yaan u yil yéetel buka’aj taak’in yaan ti’ob ti’al u yila’al buka’aj ku ts’áabil u páayo’ob yéetel buka’aj kéen u bo’oto’ob; le jala’achilo’oba’ unajmal u ya’aliko’ob yéetel u ts’áaiko’ob k’ajóoltbil buka’aj taak’in u páaymajo’ob yéetel buka’aj kéen u bo’oto’ob tu táan u molayil registro público único, tu súutukil je’el bix jets’a’anil yéetel xak’albe’entsilil; unaj u beeta’al jump’éel nu’ukbesaj ti’al u k’a’ajsik bix unaj u bo’ota’al p’aax; beeyxan le si’ipil unaj u bo’otik le meyajnáal kaajil wáa ma’ táan u beetik le ba’ax jets’a’ano’. Le a’almajt’aano’obo’ unaj u yáax u pa’atukulta’al tu kúuchil u Molayil Diputado’ob je’el bix jets’a’anil ichil jaatsil H ti’ u jatsts’íibil 72 ti’ le Noj a’almajt’aana’.

4o. U Nojmolayil Nojlu’ume’, yéetel u múuch’meyajil a’almajt’aan tu ka’ap’éel molayile’, yaan u xak’altik nu’ukbesajil ti’al u ma’alob meyajta’al u taak’inil kaaj tumeen u molayailo’ob u jala’achil Péetlu’umo’ob, unajmal u je’ets’el ichil u mokt’aanil ku beetbil yéetel Noj Jala’achil ti’al ka’a béeyak u yantal u najmatmajilo’ob, yéetel wáa k’a’abete’, yaan u tsolts’íibta’al ba’axo’ob ku tukulta’al k’a’anam u beeta’al ichil jo’olajunp’éel k’iinil meyaj, kex wáa mina’an ichil u k’iinilo’ob meyaj u Nojmolayil Nojlu’umi’. Le ba’ax táant u tsola’ala’ yaan u béeykunsa’al ti’ le Péetlu’umo’ob jach ya’ab taak’in u páaymajo’ob je’el bix jets’a’anil le a’almajt’aano’. Bey xane’, u séebanil ku páajtale’ unajmal u beetpajal u mokt’aanil, je’el tuuno’ unajmal u tsola’al xan le nu’ukbesajil ti’ Méek’tankaajo’ob wáa ya’ab xan taak’in u páaymajo’ob, yéetel je’el bix le mokt’aanil wáa u k’áat u beet le Péetlu’umo’ob ma’ ya’ab taak’in u páaymajo’obo’;

IX. Ma’ u je’ets’el náakilo’ob ti’ paaklan koonol ich Péetlu’umo’ob.

X. U Jets’ a’almajt’aanta’al ti’ tuláakal Nojlu’um tu yóok’ol t’abk’alakba’al, kaxampáanilil tuun, sustaansia kíimika’ob, wak’be’en ba’alo’ob, u meeyjulil ki’ichkelem k’ak’, meyajkúuchil jejeláas cha’an, paaklan koonol, u buul máak yéetel sorteo’ob, u paaklan ch’a’jo’olta’al ba’alo’ob yéetel u meyajil Taak'inil, u muuk sakléembalcháak yéetel u muuk’ nuklear beyxan u jóok’sik u a’almajt’aanilo’ob meyaj ku belbest’antik u jatsts’íib 123o’;

XI. U meentik u yantal yéetel u tselik meyajo’ob ti’ u jala’achil Múuch’ péetlu’umo’ob beyxan u ya’alik, u ya’abkuunsik wáaj u p’íitkuunsik u bo’olilo’ob.

XII. U jets’ik ba’ateltáambal, likil le ba’alo’ob kun ts’áabil u yojéelt tumen Noj Jala’ach.

XIII. U meentik a’almajt’aano’ob uti’al u ya’ala’al wáaj ma’alobtak wáaj k’aastak u kúuchilo’ob u k’a’alal ja’ ti’ k’áak’náab yéetel ti’ lu’um, beyxan uti’al u jóok’sik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal k’áak’náabil páajtalil ti’ jets’ óolal yéetel ba’ateltaambal.

XIV. U líik’sik yéetel u kanáantik u mola’ayilo’ob nu’ukulba’atel Nojlu’um, leti’ob: K’atun, K’áak’náab K’atunil yéetel Xik’náal K’atun Nojlu’um, beyxan uti’al u belbest’anta’al u nu’ukbesajilo’ob yéetel u meyajilo’ob.

XV. U jets’ik belbest’aano’ob tu yóok’olal u nu’ukbesajta’al, u ts’a’abal nu’ukulba’atel yéetel u ka’ansa’al u Kanáanil Nojlu’um, ba’ale’ ku p’áatal tu k’ab máaxo’ob ku táakpajalo’obi’, ka u ts’áajo’ob u jo’olilo’ob yéetel nuuktakilo’ob, yéetel ku p’áatal ti’ u béeytalil le Péetlu’umo’obo’ u ka’ansik le meyajilo’ob jets’a’an ti’ le belbest’aano’obo’.

XVI. U jets’ik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal ch’i’ibalil, bix yanik ti’ a’almajt’aan le táanxel nojlu’umilo’obo’, lu’unkabilil, u yaantal u ju’unil ch’i’ibalkaabil, káajsa’al kaaj, jóok’balil ti’ kaaj yéetel yokbalil ti’ kaaj beyxan tuláakal toj óolal ti’ Nojlu’um.

1a. U Múuch’táambalil Tuláakal Toj óolalile’ yaan u p’a’atal tu ka’aka’ajil u Noj Jala’achil Nojlu’um, ma’ táan u yoksikubáaj mix jump’eel Beelankúuchil ti’ Noj jala’achil, ku ts’o’okole’ u nojtáambal belbest’aano’obe’ yaan u chíimpolta’alo’ob ich nojlu’um.

2a. Wa ka’aj yaan yayaj báankíimil wáaj u sajbe’entsil u yokol jela’an k’oja’anilo’ob ti’ nojlu’ume’, ti’ u Mola’ay Kanan Toj óolale’ yaan u yantal u ka’aka’ajil u jets’ik tu séeba’anil le kanáanil ba’axo’ob k’a’ana’antako’obo’, tumen wáaj ma’e’ yaan u meenta’al u bo’olkuchta’al tumen u Noj jala’achil Nojlu’um.

3a. U jala’achil toj óolalile’ leti’ u jo’olil meyaj ts’o’okole’ u belbest’aano’obe’ yaan u chíimpolta’alo’ob tumen u beelankil jala’achilo’ob Nojlu’um.

4a. Le ba’axo’ob ts’aba’ano’ob uti’al u chíimpolta’alo’ob tumen u Múuch’kabil ti’al u K’a’ayt’aanil u ch’e’ensa’al káaltalil yéetel ko’onol ba’alo’ob ku kíinsik máak wáaj ku k’aaskúuntik wíinik, beyxan le ba’axo’ob meenta’ano’ob uti’al u kanáanta’al yéetel u ch’e’ensa’al u k’askúunsa’al sijnáalilo’, yaan u xak’alta’alo’ob tumen u Nojmola’ayil Nojlu’um ti’ le ba’ax yaan u ka’aka’ajil ti’o’.

XVII. Ti’al u ya’ala’al a’a’lmajt’aano’ob ti’ tuláakal u beelil ts’áaj ojéelal, Ka'analnu'ukul ts'áaj ojéelalil, Náachkunsaj t'aan, Náachkunsaj ts'áaj ojéelal, táakpaja’an séebkunaktúuxt ojéelal, internet yéetel túuxtbilts’íib, yéetel u k’a’abetkunsa’al yéetel u u náajmal le ja’o’ yaan tu k’ab Nojlu’um.

XVIII. U jets’ik u najil taak’in, u jets’ik ba’ax k’a’ana’an ti’ le je’ela’, u jets’ik belbest’aano’ob uti’al u je’ets’el buka’aj (baajux) u tojol u t’aak’inil táanxel nojlu’umo’ob yéetel uti’al u k’a’abetkuunsa’al jump’éel nojtáambal nu’ukbesajil ti’ aalilo’ob yéetel p’iisilo’ob.

XIX. U jets’ik belbest’aano’ob uti’al u chíimpoltiko'ob u kajkúunta’al yéetel ko’onol lu’umo’ob tumen jala’ach tumen mina’an u yuumo’ob yéetu u tojol le je’elo’oba’.

XX. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u nu’ukbesajta’al u Múuch’kabil Jala'achilo'ob yéetel le Múuch’kabil P’is Óolal mexicoil.

XXI. Uti’al ts'áaj k'aj óoltbil

a) Le noj a'almajt'aano'ob yaan ba’ax u yil yéetel okolmáak, u ko’onol máak yéetel u si’ipil yéeytáambalil, je'ets'a’an ma’ ya’abe’, ti’ u jejeláas bo’olsi'ipililo’ob yéetel u bo’olkuuchil.

Le noj a'almajt'aano'ob yan u yilik xan u t’o’oxol páajtalilo’ob yéetel u jejeláasil bix u k’axmeyaj ichil U Múuch' Péetlu'umilo'ob México, Péetlu'umilo’ob, Distrito Federal, yéetel Méek'tankaajilo'ob;

b) U ya'almajt'aanil ku jets’ik u Kaxansi'ipil yéetel si’ipilo’ob ti’ u U Múuch' Péetlu'umilo'ob yéetel u bo'olsi'ipililo’ob yéetel bo’olkuuchilo’ob k’a’abet u ts’a’abal, bey xan u Jets'ik a'almajt'aano’ob tu yóok’olal Múuch'kab kaxansi'ipilil;

c) U jump’éelili’ A'almajt'aanil yaan tu yóok’olal u tsolbeelankil bo’olsi'ipilil, ti’ Nu'ukbesajil táambeejilo'ob ti’ Xu'ulbesajil Kúulpachkuunnaj yéetel jets'meyaj ti’ bo'olsi'ipil yaan u Beelankúunta’al ich Nojlu’um yéetel péetlu’um.

U Nojlu'um jala'achilo’obe’ je'el u béeytal u k’aj óoltik u péetlu’um si'ipilo’ob lekéen yanak ba’ax u yil yéetel Nojlu'um si'ipil wáaj si’ipil ti’ le máaxo’ob ku ts'áajik ojéelbil wáaj ba’ax, máako’ob wáaj ets'elnaknajilo’ob ku péek óolta’ak, xu'ulbesa’ak, wáaj éensaj óolta’ak u Páajtalil nu’ukbesa’al wáaj u jáalk’abil t’aan wáaj tsalts’íib.

Ti’ le ba’ax ts’o’ok u yila’al te’ noj a’almajt’aana’, u nojlu’um a’almajt’aano’obe’ yaan u jets’el le ba’ax yaan bin u k’a’a óoltiko’ob le péetlu’um jala’acho’ob yéetel yaan u meyajo’ob tu yóok’sal le nojlu’um si’ipilo’obo’;

XXII. U ts’áajik sa’asajil ti’ si’ipilo’ob yaan u ka’aka’ajilo’ob ti’ u Nojlu’um kúuchililo’ob p'is óolal.

XXIII. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu’ux ku je’ets’el u chunt’aanilo’ob u paaklanmeyajo’ob Múuch’péetlu’umo’ob, Distrito Federal, le Péetlu’umo’obo’ yéetel le méek’tankaajlo’obo’, bey xan ti’al u je’ets’el yéetel uti’al u nu’ukbesajta’al u mola’ayilo’ob kanáanil kaaj ti’ u péetil nojlu’um, je’ebix jets’a’an ti’ u jatsts’íibil 21 ti’ le A’almajt’aana’.

XXIV. U jóok’sik le A’almajt’aan ku belbest’antik u nu’ukbesajta’al u mola’ayil ti’xak'alkaxan u meyajo'ob Kúuchil u pís óolta’al ti’ Múuch’péetlu’umo’ob yéetel uláak’o’ob ku belbest’antiko’ob u belankil, bix kun bisbil yéetel bix kun p’isbil u Nojbéeytalilo’ob Nojlu’um yéetel u mola’ayilo’ob u jala’achil nojlu’um;

XXV. U jets’ik, u ka'anal meyajil ka'ansajxook je'el bix u tso'olol tumen u 3° jatsts'íibil ti’ le Noj A'almajt'aana’; u jets’ik, u nu’ukbesik yéetel u kanáantik ich tuláakal Nojlu’um najil xook ti’ mejen kaajo’ob, ti’ yáaxpéets’el xook, ka’anal xook, ka’apéets’el xook, yéetel le Noj xooko’obo’; ti’ u xak’alkaxanil ka’analna’atil, ti’ ki’ichkelem íits'atilo'ob yéetel ti’ séeba’an ka’ansajil, u najilo’ob xook ti’ u meyajil paak’al yéetel ti’ u kaxamp’áanilil tuun, ti’ íits'ato’ob yéetel meyajnáalo’ob, u kúuchilil úuchben ba’alo’ob, , u najil áanalte’ob, u kúuchilil kaxanpaakat yéetel le uláak’ mola’ayo’ob yaan ba’al u yil yéetel u noj meyáajtsilil u kajnáalilo’ob nojlu’um beyxan u meyajtik a’almajt’aan le mola’ayo’obo’; uti’al u meyajtik a’almajt’aan tu yóok’olal chíikulo’ob (je’ex k’ato’ob) wáaj u yáalab u wíinkilil wíinik wáa ba’alche’ob yéetel tu yóok’olal le úuchben pak’il najo’obo’, íits’atilo’ob yéetel k’ajláayilo’ob, u k’áata’al u kanáant nojlu’um; beyxan uti’al u jets’ik a’almajt’aano’ob uti’al u t’o’oxol ma’alob ich Múuch’péetlu’umo’ob, le Péetlu’umo’obo’ yéetel le Kuchkabalo’obo’ u meyajil xook yéetel le ts’áataak’inil tu yóok’olal le je’ela’, uti’al u jump’éelilkuunsa’al yéetel u paaklan meyajta’al xook ich tuláakal Nojlu’um, yéetel xan u jach iliko'ob ka béeychajak u meenta'al le ts’áajxookil jets't'anta'ano'obo' yéetel u ma’alobkúunsa’al uti’al u táakpajal je’el máaxake’. U Jo'olts'íibilo’ob ku jóok’sa’al tumen u kúuchililo’obe’ yaan u meyaj ti’ tuláakal nojlu’um. Uti’al u jets'ik a'almajt'aan tu yóok’olal páajtalil patjo’olo’ob yéetel ujeel ba’alo’ob tu yóok’olal u ka’analtuukul máak yaan ba’ax u yil yéetel.

XXVI. U ts'áajik páajtalil ti’ u Jala’achil u Nojlu'umil México yéetel uti’al u táakpajal ichil le u Múuch'kabil Yéeybal yéetel ka ts'a’abak ti’ lu'unkabil uti’al u k'eex tu kúuchil u Jo'olpóopil Nojlu'umil México, bey wáaj ti’ u jeel jala’ach wáaj u yaanalil, je'el bix u je'ets'el te' tu 84 yéetel 85 u jatsts'íibil le Noj A'almajt'aana';

XXVII. U k’amik u p’atik u kuuch u Noj jala’achil Nojlu’um.

XXVIII. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal u xoktaak'inil jala'achil ku beelankúuntik u xoktaak’inil kaaj yéetel u ts'a’abal ojéeltbil u ye’esajil taak’inil, ti’ k'amtaak'in yéetel ti’ xuptaak'in beey xan ti’ ba'albalil ti’ Nojlu’um, péetlu'umo’ob, méek'tankaajo’ob, Distrito Federal yéetel u Mola'ay almejenil-tsolmeyajil ti’ u péetlu'umilo’ob, uti'al u kanáantik u paaklan ki'iki' óolil ti’ u yáalmanyáal nojlu'umil;

XXIX. U jets’ik bo'oltaak'in:

1o. Tu yóok’olal paaklan koonol táanxel nojlu’umo’ob.

2o. Tu yóok’olal u k’a’ana’anchajal yéetel u meyajta’al sijnáal ba’alo’ob jets’a’an ti’ xóot’ts’íib 4° yéetel 5° ti’ jatsts’íib 27;

3o. Tu yóok’olal u mola'ayil moltaak'in yéetel múuch’ilo’ob ti’ kanáambalil (seguro);

4o. Tu yóok’olal u meyajilo’ob kaaj wáaj ts’at’anta’ano’ob meyajta’ano’ob tu náapulil tumen Nojlu’um; yéetel

5o. Chéen ti' waba'ax jets'elnak tu yóok’olal:

a) U muuk’ sakléembalcháak

b) U beeta’al yéetel u ko’onol k’úuts meyajta’an;

c) T’abk’alak iik’ yéetel uláak’ ba’alo’ob ku taalo’ob ti’ u yiitstuun.

d) Jiri’ich joop yéetel foosforo’ob.

e) Kaabilja’ yéetel ts’ukbil ba’alo’ob; yéetel

f) U meyajta’al k’áaxo’ob.

g) U meenta’al yéetel u yu’uk’ul serbeesa

Le Péetlu’umo’obo’ yaan u táakpajalo’ob ti’ u náajalil u bo’olta’al le jela’an patano’obo’, ti’ u ti’ibil jets’a’an ti’ u ka’a a’almajt’aanil Nojlu’um. U mola’ayilo’ob a’almajil Péetlu’umo’obe’ yaan u jets’iko’ob u porsentaaje kun ts’áabil ti’ Méek’tampáajtalil, ti’ u K'amtaak'in o’ob tu yóok’olal patanil ti’ sakléembalcháak.

XXIX-B. U meyajtik a’almajt’aan tu yóok’olal bixil u wíinkilil yéetel bix u K’a’abetkuunsa’al Lakam, Pakal yéetel u Nojk’aayil Nojlu’um.

XXIX-C. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu’ux jets’a’an u táakpajalil u Noj jala’achilil Nojlu’um, ti’ Péetlu’umo’ob yéetel ti’ Méek’tankaajo’ob, ich u péetilo’ob meyaj, tu yóok’olal kajtal máak, uti’al u chíimpolta’al le ba’axo’ob jets’a’an ti’ yóoxxóot’ ts’íib ti’ jatsts’íib 27 ti’ le Noj a’almajt’ana’.

XXIX-D. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal u tsoltuukulil u jóok’ol táanil u taak’inil yéetel u kaajil nojlu’um, beyxan tu yóok’olal ts'áaj ojéelbil u ye’esajil jaytúul yéetel tu’uxil yaan wíinik ku k’a’abettal u yojéeltik nojlu’um;

XXIX-E. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u tukulta’al, u k’a’ayta’al, u ch’a’at’anta’al yéetel u meenta’al u meyajil taak’inil, ti le je’ela’ ku táanilkuunsa’al le uti’al u yantal k’a’ana’an ba’alo’obo’ yéetel le uláak’o’ob uti’al u meyajta’al tu nonojil yéetel kéen k’a’ana’anchajak ba’alo’ob yéetel meyajilo’ob k’a’ana’an ti’ kaaj yéetel ti’ nojlu’umo’.

XXIX-F. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u múuk’a’ankuunsa’al u meyajta’al u taak’inil mexicoil, u belbest’anta’al u meyajta’al u taak’inil táanxel nojlu’umil, u máansa’al ka'analnu'ukul yéetel u meenta’al, ts'áaj k'aj óolbil yéetel u meyajta’al le oojela’anilo’ob ka'analna'atil yéetel ka'analnu’ukulilo’ob k’a’ana’an uti’al u jóok’ol táanil nojlu’um.

XXIX-G. U jóok’sik’ a’almajt’aano’ob tu’ux jets’a’an u táakpajalil u Noj jala’achilil Nojlu’um, ti’ u péetlu’umilo’ob yéetel ti’ u méek’tankaajilo’ob, ich u meyajilo’ob, tu yóok’olal u kanáanta’al sijnáalil bey xan u ts’akkuunsa’al yéetel u yutskíinsa’al u jets’eknakil sijnáalil lu’um.

XXIX-H. Ti’al u ts’a’abal k’ajóoltbil le a’almajt’aanil ku ts’áik u páajtralil ti’ Noj molayil Belankil P’is óolal, tu yóok’olal u meyaj tu juunal uti’al u meentiko’ob u ts’okt’aano’ob, yéetel ka’a u jets’ bix ku meyajo’ob yéetel u nu’ukbesajilo’ob ti’al ba’atelta’al u ts’okt’aanilo’ob.

Le Noj molaya’ ti’ yaan ichil u meyaje’ u xu’ulsik le talamil ku yantal ich u beelankil jala’achil nojlu’um yéetel máako’ob.

Bey xane’, leti’ u molayil uti’al u ts’áajik bo’olsi’ipil ti’ u meyajnáal kaajilo’ob tumen u belankil ka’aka’ajil jets’a’an bey noj loobil ti’ le a’almajt’aano’obo’’ yéetel le máaxo’ob ku táakpajalo’ob ichil le takamilo’oba’, bey xan unajmal u je’ets’el u bo’ol si’ipil ti’ le máax loobilnajo’ yéetel le taak’in unaj u bo’ota’al yo’olal le loob bíin beetchajak ti’ Noj Molayil u Belanta’al u Taak’inil Jala’ach wáa ti’ le ba’ax u ti’al le jejeláas noj molayo’obo’.

Le Noj molaya’ yaan u meyaj tu Noj Kúuchil Much’táambal wáa ti’ le Jaajatsil Kúuchilo’obo’.

U Noj Kúuchil Much’táambal le Noj Molaya’ unajmal u yantal waklajuntúulal ajNojp’is óolilo’ob yéetel yaan u meyaj tu Chúuka’anil wáa bey Jaajatsile’, ichil jump’éel ti’ le kúuchil meyajo’oba’ ti’ ku jets’bil le ba’ax ku tsolik le óox xóot’ ts’íib ti’ le jaatsa’.

Le ajNojp’is óolilo’ob ku meyajo’ob te’e Noj kúuchil Much’táambalo’ unaj u yéeya’alo’ob tumeen u Noj Jala’achil México ba’ale’ unaj xan u yéeya’al tumeen u ka’ap’éel óox jaatsil u Senadorilo’ob México ba’ale’ wáa ma’ táan u meyajo’obe’, yaan y beeta’al tumeen u Múuch’meyajil Mantats’. Unajmal u meyajo’ob jo’olajunp’éelil ja’ab ma’ táan u béeytal u ya’abkunsik uláak’ ja’abo’ob.

Le ajNojp’is óolil ku meyajo’ob te’e Jaajatsil Kúuchilo’obo’ unajmal u yéeya’al tumeen u Noj Jala’achil México ba’ale’ u yéeya’al xan tumeen u ya’abil le Senadorilo’ob México táan u meyajo’ob wáa ma’ táan u meyajo’obe’, tumeen u Múuch’meyajil Mantats’. Unajmal u meyajo’ob lajunp’éelil ja’ab ba’ale’ je’el u béeytal u ka’a yéeya’alo’obe’.

Le ajnojp’is óolilo’obo’ chéen ku béeytal u k’e’exelo’ob tu jo’ol u meyaj wáa ku beetik wáa ba’ax noj loobil ku ya’alik le a’almajt’aano’.

XXIX-I. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u je’ets’el chunt’aano’ob ti’ u paaklan meyajo’ob Nojlu’um, Péetlu’umo’ob, Distrito Federal yéetel Méekt’ankaajilo’ob, yaan u múul meyajo’ob uti’al kana’antik kaajnáalilo’ob, yéetel

XXIX-J. U meyajtik a’alma’ajt’aano’ob tu yóok’olal meyajtsil yéetel báaxal, uti’al u chíimpool le jets’el te’ 4° jatsts’íibil a’almajt’aan, uti’al u Jets'ik chunt’aano’ob ti’al u táakpajalo’ob Nojlu’um, Péetlu’umo’ob, Distrito Federal yéetel méek’tankaajo’ob tu yóok’olal le je’ela’; beyxane’ ti’ u táakbesa’alo’ob u jaatsilo’ob kajnáalilo’ob yéetel Ma' uti'al kaaji';

XXIX-K. U jóok’sik a’alma’ajt’aano’ob tu yóok’olal turismo, yaan u je’ets’el le nojtáambal chunt’aano’ob ti’ béeytalil u táakpajalo’ob Nojlu’um, Péetlu’umo’ob, kuchkabalo’ob yéetel Distrito Federal, beyxane’ ti’ u táakpajil u jaatsilo’ob kajnáalilo’ob yéetel ma' uti'al kaaji'.

XXIX-L. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu’ux ku je’ets’el u táakpajal u jala’achil Nojlu’um, ti’ u jala’achilo’ob péetlu’umo’ob yéetel ti’ u méek’tankaaajilo’ob, ti’ u péetilo’ob meyaj, tu yóok’olal chuk kay yéetel u meyajil ja’, bey xane’ ti’ u táakpajil u jaatsilo’ob kajnáalilo’ob yéetel ma' uti'al kaaji', yéetel

XXIX-M. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal u kanáanta’al Nojlu’um, ti’ le je’ela’ yaan u je’ets’el ba’ax k’a’abet yéetel u naakilo’ob le xak’almeyajo’ob k’a’ana’antako’obo’.

XXIX-N. U jóok’sik a’almajt’aano’ob tu yóok’olal u meenta’al, u nu’ukbesajta’al, u meyajta’al yéetel u tse’elel paaklan áantaj ti’ múuch’kabilo’ob. Le a’almajt’aano’oba’ yaan u je’ets’iko’ob le chunt’aano’obo’ uti’al u táakpajalo’ob tu yóok’olal Kux óolil yéetel Mantats' mu'uk'a'ankuxtalil ti’ u meyajta’al Paaklan áantajil nojlu’um, Péetlu’umo’ob yéetel méek’tankaajilo’ob bey xan ti’ Distrito Federal, ti’ u péetilo’ob u meyajo’obo’.

XXIX-Ñ. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u je’ets’el chunt’aano’ob ti’al ka múuch’meyajnak Nojlu’um, Péetlu’umo’ob, Méekt’ankaajo’ob yéetel Distrito Federal yaan múul meyaj uti’al tu yóok’olal meyajtsil chéen ja’ali’ je’ebix jets’a’anil tu jaatsil XXV ti’ le jatsts’íiba’. Bey xane’ yaan u je’ets’el nu'ukbesajilo’ob uti’al u táakpajil u jaatsilo’ob kajnáalilo’ob yéetel Ma' uti'al kaaji', uti’al u chíimpolta’al le ba’axo’ob jets’a’an ti’le xóot’ts’íibil 9° ti’ u jatsts’íibil 4° ti’ le a’almajt’aana’.

XXIX-O. U meyajtik a’alma’ajt’aano’ob tu yóok’olal u kanáanta'al u chíikulilo'ob wíinik tu yóok’olal je’el máaxake’.

XXIX-P. U jóok’sik a’almajt’aano’ob uti’al u je’ets’el u táakpajalil Nojlu’um, Péetlu’umo’ob, Distrito Federal yéetel u Méek’tankaajo’ob, ich u péetilo’ob meyaj, tu yóok’olal u páajtalil mejen paalalo’ob yéetel táankelem yéetel xlo’bayeno’ob, uti’al u kanáanta’al tuláakal k’iin tumen táaj k’a’ana’an yéetel xan u chíimpolta’al u k’axt’aanilo’ob táanxel nojlu’umo’ob tu yóok’olal le ba’ax ts’o’ok u ya’ala’alo’, tu’ux táakpaja’an u lu’umil México.

XXIX-Q. U meyajtik a’alma’ajt’aano’ob tu yóok’olal u káajbesajtuukul lu'unkabilo'ob yéetel u k'áatchi'ita'al kaaj.

XXIX-R. U jóok’sik noj a’almajt’aanil uti’al u Paaklan bisikubáajo’ob yéetel ka keetek u nu'ukbesajil, yéetel ka meyajnak u ba’albalilo’ob tsolts'íib kaaj yéetel mola'ayo’ob ti’ u péetlu'umilo’ob yéetel u kúuchilil tu'ux ku ts'íibta'al najo'ob yéetel lu'umo'ob ti’ méektankaaj;

XXIX-S. U jóok’sik Noj a’almajt’aanilo’ob belbest’anta’an uti’al u beeto'ob chuunt'aanilo'ob yéetel Tojbe'ent'aano’ob tu yóok’olal sáasmeyajil jala'achil, ts’áaj ojéelalil yéetel xan ka u kanáant u chíikulilo'ob wíinik yaan tu k’ab jala'acho’ob, mola'ayo'ob yéetel u mola'ayil noj jala'achilo’ob uláak’ u yáalmanyáalil jala’acho’ob.

XXIX-T. U jóok’sik u noj a’almajt’aanil uti’al u je’ets’el u nu'ukbesajil yéetel u tsolmeyajil je’el bix yanik ti’ u tsolts'íibil nojlu’um, péetlu'um, Distrito Federal yéetel méek'tankaaj, uti’al u je’ets’el tojbe'ent'aan nu'ukbesajil yéetel u jéets’ meyaj U Nojlu'um Múuch'meyajil ti’ Tsolts'íibil.

XXIX-U. U jóok’sik noj a’almajt’aanilo’ob uti’al u t'ox béeytalil ichil u Nojlu'um yéetel u péetlu'umilo’ob tu yóok’olal Almejen mola'ay, mola'ay yéeybalil yéetel u beelankil yéeytambal, je'el bix u je'ets'el te' Noj A'almajt'aana’.

XXIX-V. Ti’al u ts’a’abal k’ajóoltbil u noj a’almajt’aanil ku jets’ik ba’ax meyajil ku beetbil ichil le jejeláas jala’achilo’ob ti’al u je’ets’el u belankil ka’aka’ajil ti’ le meyajnáal kaajilo’ob, ba’ax unajmal u beetiko’ob, u bo’ol si’ipil yo’olal ba’ax wáa ma’ tu beetajo’ob le máaxo’oba’ yéetel le ku máaxo’ob ku táakpajal ti’ le noj belankil si’ipil jets’a’an yáaxo’, bey je’el bix le unaj u beeta’al ti’al u béeykunsa’alo’.

XXIX-W. Ti’al u ts’a’abal k’ajóoltbil a’almajt’aanilo’ob yo’olal bix u meyajta’al taak’in ti’al u ka’anal u ma’alob meyajil u taak’inil kaaj tu Noj lu’umil, ti’ le Péetlu’umilo’obo’, Méek’tankaajo’ob yéetel u Noj kaajil distrito Federal, je’el u jets’mil u chúunt’aanil le ka’ap’éel xóot’ ts’íib u jaats ts’íibil 25;

XXX. Uti’al u jóok’sik tuláakal a’almajt’aano’ob k’a’abet, uti’al u beeta’al u chíimpolta’al le ts’o’ok u ya’ala’alo’, yéetel tuláakal ts'áaja’an tumen le Noj A’alma’ajt’an ti’ u Nojpáajtalilo'ob México.