El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ Lá Gadxe

Ni Zanda Guirugulú

Ndaga 134. Ca bidxichi ni guiaana lu ná guidxi ro’ zaguita (mexicu), ca guidxi ro’, ca guidxi huiini ne ca yoo ro’ ni runi xhiiña’ ni la?, ziapa’ chahui cani, ti guya’ binni paraa chi iquiiñeni.

Guirá’ ca dxiiña’ guiluxe ne iquiñe cabe xpidxichi guidxi la?, napa cani xi guidxiña cani ra nuu ca xaique ni cuaqui’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ne ca guidxi ro’ xti’ zaguita (mexicu), ti ganda guihuini pa dxandi biquiiñe ca bidxichi ni gunaaba cabe que, lu dxiiña’ ni cayuni cabe que, ti zaca ganda gaca ni ná lu ndaga diidxa’ ni ca luguia ca. Sin gacaná o guireechu ca ndaga diidxa’ ni ca lu ndaa VI xti’ ndaga 74 ne 79 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’

Ca ra runi gana guidxi, uquixe, o intisi guni la?, zacani casi ná ca gui’chi’ ni ribidxi binni, ti gacani jneza ne nayaa, ne ca diidxa’ guidopa ra guidxiña’ ca binni ni gulidxi gui’chi’ ca la?, napa cani xi ica cani lu ti gui’chi’ ne ra ma biluxe ucua ni ca la?, napa xi guiapani ndaani xti’ gui’chi’ ti guibiani neza lu binni guidxi, ti zaca ganna ca’ pabia’ nga ruquixe guidxi ro’ zaguita (mexicu) ca xti’, ne pa sicaru ru’ nuu ni chi uquiixe que.

Ra gaca ca dxiiña’ ni biete lu ndaga diidxa’ ni ca luguia’ ca ne pa cadi xneza nuu ca ni la?, ca diidxa’ bia’ xti’ guidxi ri cuaqui ca neza ne ca dxiiña’ ni iquiiñe ti ganda gui’ni’ cabe paraa biquiñe cabe ca bidxichi ni bidii guidxi laacabe que?, ne zaca zahuini de que nachahui cabe ne que ñuu ti guenda gubaana lade cabe ne ra gaca cani zaca la?, zahuini de que guidxi ro’ cayuni xhiiña’ jneza.

Ra iquiiñe ca xaique xti’ ca guidxi ro’ ne ca guidxi huiini xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ne ca xaique ni runi xhiiña’ guidxi la?, napa cabe xi chinanda cabe ni ná lu ndaga ri’ ne lu ca diidxa’ bia’ ni rapa xpidxichi guidxi. Ra cu’ bia’ cabe ca dxiiña’ ni raca ndaani ca guidxi xti’ zaguita (mexicu) la?, zacani ndaani ca yoo ni biete lu guiropa ndaga diidxa’ xti’ ndaga ri’.

Guirá’ xixe binni o xaique ni runi xhiiña’ guidxi la?, napa cabe xi guya’ cabe gaca guirá’ xixe dxiiña’ ri’ ti diidxa’ lá guidapa xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ cani’ gacani zaca.

Guirá’ ca xaique xti’ ca guidxi ro’ ne guidxi huiini xti’ zaguita (mexicu) la?, napa cabe xi guni cabe xhiiña’ cabe jneza ne que chi gudii cabe bidxichi cadxi binni ne xcadxi co’, ne laaca que chi gaca ne di cabe ti partidu ne xtobi co’.

Guirá’ diidxa’ guizaabi o ca gui’chi’ cuiidxi ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi o tutiisi xaique ni runi xhiiña’ guidxi la?, napa cani xi gaca cani ti dxiiña’ ni gacane binni guidxi o ni gusiidi laacabe pa xiixa gueda gaca cabe. Ne ra gaca ca dxiiña’ ri la?, que lica zanda di uca ti foto xti’ ti xaique ni runi xhiiña’ guidxi ni cayuni cani ca, lá cabe, ridxi xti’ cabe, o xiixa ni gului tu laacabe.

Guirá’ xixe diidxa’ bia’ ne de ra ruganda xtipa’ xti’ cani ca la?, napa cani xi uca cani riidxi gaca cani ná lu guiropa ndaga diidxa’ ni biete luguia ca, ne laaca zusaba nani ca binni ni que guná ni ná ni.