El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ Guionna

Diidxa’ Lá Guidapa

Xtipa’ Ro’ Xti’ Guidxi Ro’

Ndaga 100. Ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riapa xpidxichi guidxi ne ruuya’ ca’ guni ca xaique diidxa’ bia ca xhiiña’ ca jneza la?, zuni ca xhiiña’ ca modo gacaladxi ca’ ne zanda guinaabaca’ guirá’ ni iquiiñe ca’ ne laca zanda cue xia ca intiisi diidxa’.

Sicari nga riu ca binni ri guni ca dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ di’, zaca cabe gadxe, tobi de la cabe nga gaca xaique ro’ ni ribee xia diidxa’ bia’, laca laa nga gaca xaique ro’ ti ca dxiiña’ ri’; xhonna ca la?, zabi xacadxi xaique diidxa’ ro’ bia’ laaca, huaxa pa cui jma de galaa de ca xaique ca laacabe nga gaca cabeni, ne lade ca xaique diidxa’ bia’ ne ca xaique ribee xia diidxa’ bia’ ne rudii gui’chi’ ni la amaparu ca nga guihuini tu gacani, xhupa ca la?, ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ca nga cui laaca; ne xtobi ca la?, xaique ro’ xti’ guidxi ro’ nga cui laa.

Xcaadxi binni ni guni dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ri la?, napa cabe xi guchiiña’ cabe cani ca lu ndaga 95 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ ne gaca cabe binni nuu xpiaani’ ne guizá ganna cabe de lu ca xhiiña’ guidxi huayuni cabe, ne naquiiñe gacabe binni nachahui, ne pa guiaana ca binni gulii ca xaique ro’ ri la?, napa xi icaacabe ti gui’chi’ xi guenda napa cabe.

Ca xaique ri la?, zuni ca dxiiña’ ra guidaagu lisaa guirá’ ca’, o ra chupa choona si. ne pa guiu guirá’ ca xaique ri’ gutaagu xtiidxa’ ca la?, zanda guini’ ca’ tu gaca xaique o guchaa cabe ca xaique diidxa’ ro’ bia’, ne ca xaique diidxa’ bia’, zaqueca ca xcaadxi dxiiña’ ni quixhe’ diidxa’ bia’ gaca.

Xaique ro’ xti’ yoo ri’ la?, zandabe jma iza lu ca dxiiña’ que xcaadxi xaique ri’, ne xcadxi di la?, zandaaca’ gayu iza lu ca dxiiña’ ri’ ne tobi ga nga guidxaaca’, ne ma que zanda di cui cabe laaca gacaca’ xaique xti’ iza.

Ca xaique ri la?, que zandadi’ guzuhua cabe lu xtiidxa’ ca xaique ni gulii laacabe, ti napa cabe xi guni cabe xhiiña’ cabe jneza, naya do’ la?, ne que zunu di cabe pur tobi ne xtobi co’. Ne pa guidxaa cabe la?, napa cabe xi chinanda cabe ni na lu diidxa’ lá guidapa xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’. Diidxa’ ro’ bia’ nga cuaqui’ ca neeza, ra guidxaa ne ra chu’ xcaadxi xaique nacubi, zaqueca ra guirooba’ ca guenda nanna xti’ xhiiña’ cabe, ne laani la?, napa ni xi gacani casi ná ca diidxa’ ri’, gacani sicaru, ne ra gusiidi cabe jma de lu ca xhiiña’ cabe, gunicabe jneza ne chu’ ca’ pur tobi ne pur xtobi co.

Casi nabaqui’ diidxa’ bia’ la?, yoo ro’ ra raca dxiiña de ra ribii cabe xaique guiidxo ro’ ca la?, bia’ ra rugaandasi xtipa xti’ la?, zanda cue xia diidxa’ bia’. Ca xaique ro’ ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia didxa’ bia’ ca la?, zanda guinaaba’ cabe ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra raca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ro’ ca, guirá’ ca diidxa’ ni cue xia de ra rugaanda xtipa’ xti’ guidxi ro’.

Ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ ca la?, zanda guya’ o ucuezadxi ca diidxa’ ne ca dxiiña’ ni cue xia ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra raca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi, huaxa zacani pa xhono de laacabe guini’ cabe de que gacani. Ti diidxa’ ro’ bia’ ma gulaqui’ ca neeza ra gaca ca dxiiña’ ri’.

Ca diidxa’ ni guini’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ra raca ca dxiiña’ ti guibi xaique guidxi ro’ la?, laca guiruti zuxhani ne guiriti que zanda di gacaladxi ucalu cani, huaxa ca diidxa’ ni guzeete cabe de ca xaique diidxa’ bia’ ne ca xaique diidxa’ ro’ bia’ la?, ca diidxa’ ri si nga zanda guya’ ca xaique ribee xia diidxa’ bia’ ca, ti ganna cabe de que pa cayuuni ca xaique rini casi ca neeza ni ma gulaqui diidxa’ bia’ xti’ ca dxiiña’ ri’.

Ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia ca la?, laaca nga cuaqui’ ca’ pabia’ guiaxa ca’ ne ca xaique ruuya’ gaca ca dxiiña’ de ra ribii cabe xaique guidxi ro’ ca la?, zabaqui’ pabia guiaxa guirá’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riapa’ xquenda guidxi ro’ ca, ne cadi na cabe de que cacaná ndaga 99 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’. Ca dxiiña’ ni gaca o gata de pabia’ bidxichi guiaaxa ca xaique ri la?, napa xi cheni ra nuu xaique ro’ ni ribee xia diidxa’ bia’ ti ganda guiu cani lu ca dxiiña’ de ra riree xpidxichi guidxi. ca binni ni runi xhiiña’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ la?, napa cabe xi gabi cabe xaique ro’ xti’ cabe xi chi guni cabe.