El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ lá Nirudo’

Diidxa’ lá’ I

Ca guenda ni napa binni guidxi ne ni Rapa laa

Ndaga 22. Que zanda di gati’ tuuxa binni pa nuzaabi xiixa donda’ lu na justicia, uga cabe ná o ñé, cue cabe xiixa luguia, ucacabe o uquiidi’ cabe xiixa ladi, quiiñe cabe, o cu’ cabe gueere’ laa, o uca cabe laa quiixe biati’ na cabe, uchiibi cabe laa, o guiana ne cabe ca xti’ ne xcaadxi ru ni jma risaca ni napa. Guirá’ binni napa xi quiixe bia’ donda’ ni bi’ni’’.

Pa nuu tuuxa caguiiba’ donda ique la?, que zanda di guiaana ne cabe ca xti’, casi ti guenda riaxa ni zabi’, nin nini’ tuuxa xaique bia’ gacani, ti ganda guiaaxa ca ni zabi xti’ xiixa donda ni maca uca’. Ne laca que zanda di’ guiaana necabe xti’ ca binni ni birooba’ xpidxichi zacasí casi ná lu ti ndaga 109 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’, ti guianane guidxi ro’ ni, ni pa, ná cabe de que guidxi caquiiñe ni. Ne pa gunitilu xiixa xti’ guidxi la?, zuni cabe dxiiña’ ti gaca ni casi na ni ca ni xaguete ri’:

I. Zuni ni xiiña’ ni casi nani ne sin chu’ xtobi cu rua;

II. Laca zandaca pa gueda gacani lu ca guenda que iquiñe ra rutaguná cabe binni ne guinaba cabe bidxichi ti gundaa cabe laabe, ra cayuni cabe ti guenda naná ra cayuná cabe lu guenda nazaca xti’ guenda nabani xti binni guidxi, ra gutoo cabe tuuxa lu ná xtobi, pa guisiroobabe xpidxichibe ne ca guenda que iqueñe, ne laca zacani lu cani ca xaguete ri’:

a) Neca caru’ guireexia xtuuba diidxa’ ni guluiná de que uca xiixa donda la?, huaxa nuu xiixa ni guluiná de que gucani, casi ca ni biquiiñe cabe ra bi’ni’ cabe guenda naxoo que.

b) Nuu xiixa que niquiiñe cabe ra bi’ni’cabe guenda naxoo la?, huaxa biquiiñe cabe ni ra bicachí cabe ca donda ni bi’ni’ cabe que, ne jma pa binni cabe ni casi na lu neza die’lana ni ca luguia ri’.

c) Ca xiixa ni caquiiñe xtobi ti ganda gunineni ti guenda naxoo, neca xpixuana ni gunna ne que ni nini’ o bi’ni’ xiixa ti nuchugu lu ni.

d) Pa nuu tuuxa ni gulaana xti’ xtobi ne ca caga’, huaxa cayuni xtini.

III. Tuiisi binni ni gulaana cabe xti’ zanda guchiña’ xiixa gui’chi’ ni guliu de que xti’ nga ni biniti que?, ne guini’ de que ganna pa biquiiñe cabe xti’ ti ganda chindaana ne cabe xti’ xtobi.