El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ lá Nirudo’

Diidxa’ lá’ I

Ca guenda ni napa binni guidxi ne ni Rapa laa

Ndaga 5º. Nin ti binni que zanda ucueza cabe laa, lu intiisi dxiiña’ ni racaladxi guni o dxiiña’ ni guluiladxi guni ne cadi gucheene diidxa’ ro’. Ca dxiiña’ di zanda guianadxi ca ni ra guiree xiixa diidxa’ ro’ bia’ nacubi, ra guchee necabe xtobi o pur xtiidxa’ xaique ro’ xti’ guidxi o cani guni’ diidxa’ ro’ bia’ ne ra guninacabe xquenda ca binni guidxi. Guiruti’ zanda guiaxa ni ribee ndu’ xiiña’ pa cadi ne xtiidxa’ ti xaique diidxa’ bia’.

Diidxa’ ro nga zanda quiixhe ndaani’ ca guidxi ni liibilisaa ne zaguita (mexicu), xi dxiiña’ nga caquiiñe gui’chi’ ti ganda gaca ne tu zanda guni ni, xinga naquiiñe’ guni cabe ti ganda gapa cabe ni, ne tu nga xaique zanda gudiini.

Guiruti’ zanda uca’ cabe laa guni xiiña xtobi ne que guiaxa jneza, caxaique ro’ si nga zanda uca’ ca’ tuuxa guni dxiiña’ pa bichee neca diidxa’ ro’ bia’, ca dxiiña’ ri la? napani xi chinanda ni ni lu ndaa I ne II xti’ ndaga 123 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’.

Ca dxiiña’ ni guinaaba’ si ne uca guidxi laacabe nga que ziaxa di, casi na diidxa’ ro’ bia’, casi ca guiiba’ ni riquiiñe’ ca dxu’, ne ca ni ruzuuba’ cabe xtiidxa’ ne zaqueca xiiña’ ca binni ni runine xaique guidxi dxiiña’, ne zaqueca ca binni ni ribiicabe ne ni que ribii cabe para gapa ti guenda ndaani’ yoo lahui’. Ca dxiiña’ ni runi binni ra rie rinaaba’ diidxa’ ne chitopa’ panda miati’ nabeeza ndaani’ ti yoo, ne ca binni ni cheti rua mexa ra chi guzee cabe lu gui’chi’ laaca que ziaxa di ca’, huaxa ca binni ni guni ca dxiiña’ ri’ jneza la?, zanda guiaxa ca’ casi na lu gui’chi’ bia’ ri’ ne casi na lu xtiidxa’ diidxa’ ro’ bia’. Ca dxiiña’ ni rudii ca binni ni biziidi’ la?, napa cabe xi gudii cabe ni ne guiaxa cabe ca si na lu diidxa’ ro’ bia’ ri’.

Guidxi ro’ que zudii xtiidxa’ di ra gaca ti gui’chi’ o xiixa ni guchugu’ lu ti guenda xti’ binni ra guni ni gacaladxi pur xiixa si.

Laaca que zanda di’ guni ni ti gui’chi’ ra gacaladxi ni guiladxini tuuxa o uca’ cabe binni que guni ti gui’chi’ ra gudii xtiidxa’ pur chupa chonna gubidxa o guiana ca’ tobi si tiru de guni xiiña’ o gutoo ni racaladxi.

Gui’chi’ ni raca ra chi gaca ti dxiiña’ zanda ucani ni lii gunu dxiiña’ bia’ dxi si biidii lu xtiidxa’ lu ne xtiidxa’ diidxa’ ro’ bia’, que zanda di tiidi ni jma que ti iza pa cayuni naani tuuxa ni runi dxiiña’ ne que zanda di tidi ni jma iza ne guchugu’ cabe binni ra cayuni xiiña’.

Pa’ ni cayuuni dxiiña’ ca’ que guni casi ni ná gui’chi’ ra bini firmar que la?, zucaani laabe guni be dxiiña’ ni ma guni’be gunibe, ne pa que gunibe ni la?, guiruti zanda gusegu’ yoo laabe ndani lidxi guiiba’.