El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ lá Nirudo’

Diidxa’ lá’ I

Ca guenda ni napa binni guidxi ne ni Rapa laa

Ndaga 4º. Casi na gui’chi’ bia’ ro’ ri’ la?, guirá’ gunaa ne nguiu napa xi guizaca’ biaca biaca. Ne laaca laani nga gusiroobani, ne gutagulisaani xquenda biaani binni ti guibani ca jneza.

Guirá’ binni nga quixhe panda’ baadu’ gapa, ne casi racaladxi gutale ca xiiñi’ ca’.

Guirá’ binni napa xi gapa ti guendaró chahui’ ni gucha laa, ne ti guendaró ni gusibani laa.

Guirá’ xixe binni guidxi npa xide gapa ti guenda ra guiapa ca xquenda nazaca xti’ xquenda nabani. Diidxa’ ro’ bia’ nga guini’ xi neza dxiiña’ gaca ti ganda gapa binni guidxi ca guenda riapa lu xquenda nabani ne laca ca neza dxiiña’ ri’ gusiene ca xaique xti’ ca guidxi huiini ca ti zaca gaca ni canií ndaa XVI xti’ ndaga 73 xti’ Gui’chi’ ro’ bia’ ri’.

Guirá xixe binni napa xide guibani ndaani’ ti guidxi naya ra que chu’ gu’xhu’ ni guniná xquenda nabani ti zaca ganda guirooba ne guinisi sicarú. Guidxi ro’ nga gu’ya’ gaca ca diidxa’ ni ca rari ri’. Cani guniná guidxi guzaqui’ ne guni xiixa gu’xhu’ ra guniná ndaani’ guidxi la? luguiabe guiaba donda que ti zaca ná diidxa’ bia’ ni rapa guidxi ti que chu’ xiixa guenda naná ca gacani.

Guirá’ xixe binni napa xi gapa cabe nisa ni gue cabe ne ni guiquiñe cabe bia’ naquieñe guiquiñecabe. Guidxi ro’ nga cuaqui ca guenda nazaca ti ganda gapa cabe ne guiquiñe cabe xiixa nisa biaca biaca huaxa ca diidxa’ bia’ ca nga cuaqui ca neza ganda guiquiñe cabe cani, ne laca naquiñe chu’ guidxiro’, na ca guidxi ni nanda deche gudxi ro’ ca lu ca dxiiña’ ri’, laca napa xi ca guidxi huiini ni nanda deche ca gudxi ni bite lu guiropa de ca diidxa’ ni biete ri’, ti ganda gaca ca dxiiña’ ri’ jmá sicarú la? laca naquiñe chu’ binni guidxi gutaagu xtipa ti ganda gaca cani xneza.

Guirá’ lisaa napa xi gapa ti lidxi huiini pipi do’. Diidxa’ ro’ bia’ nga quiixhe pa bia’ ti’ nga caquiiñe ti gaca ni na ni.

Guirá’ xixe binni napa xi gapa xiixa gui’chi’ ni guini’ padé laa ne casipe’ gale napa xide che’ guica lá ti gapa ti gui’chi’ ni guini’ tu lá ne paraa gule. Xaique ni runi ca dxiiña’ ri la? napabe xide gudiisibe gui’chi’ ri’ dxi nirudo’ ca binni ri’ guica lá luni.

Guirá’ ni gacala’dxi’ guidxiro’ guni la? naquiñe gu’ya’ cabe cadi guniná cabe xquenda ca xcuidi huiini ca, ti zaca ganda chu’ jmá guenda ni gapa laacabe. Guirá xcuidi huiini laca napa cabe xtale guenda ni gudii laacabe ti guendaró cha’hui’, gubanani cabe xneza ti que gapa cabe xiixa guenda huará, laca naquiñe che cabe ndaani ca yoo biaani’ ca ti ganda guziidi’ cabe gu’nda’ cabe ne gucaa cabe ne laca naquiñe gapa cabe ti xigaba’ nalate ti ganda chichite cabe caadxi.

Ca lisaa, ne ca ni cusuniisi ne ca ni cayapa ca xcuidi, napa xi guya que chi gana ca guenda ni rapa ca xcuidi. Ca guidxi ro’ xti’ zaguita nga quiixhe ni caquiiñe ti guinisicabe jneza. Ne iquiiñe ni laacabe.

Zudii guidxi ro’ guirá’ ni zanda gacane binni, ti ganda gaca ne ca’ guiapa’ ca guenda xti’ ca xcadcuidi.

Guirá’ xixe binni napa xi chu’ lu ca guenda ne xpia’ ca xpinni ne lu guirá’ xiixe ca dxiiña’ ni rudii guidxi ro’ ri’, casi na ca diidxa’ ni cayeté ra ri’, zaqueca lu ca dxiiña’ ni bisaana nee ca binni guenda laacabe. Guidxi ro’ nga gucheeche diidxa’ xti’ ca guenda ni napa binni huala’dxi’ ti zaca ganda guiroobaca’ lu guidubinaca xiiña’ ca’ ne xtiidxa’ ca’ ne guiriti’ guxiidxi laaca’. Diidxa’ ro’ bia’ nga quiixhe ca neeza ti ganda chu’ ca binni di’ lu ca xquenda ne xpia’ ca binni huala’dxi’.

Guirá’ xixe binni napa xi che’ sá’ guxhooñe’ ne guziidi’ xiixa ni ganda gacane laa cadi gaca gasti’ lu xquda nabani casi quite’ tapudxi’.