TIÑU CHA IYO CUENDA ÑUHUN ÑUCOHYO
Cha cuu cha ndicha 5 febrero cuiya 1917
Chehe cuu tuhun cha sandihi sama ta quee chi DOF 27-05- 2015
Titulo xihna cuii
Capiitulo IV
Cha cahan cuenda ñivi ñuhun Ñucohyo
Artiiculo 34. Ñivi xuñuun vaha cuu ñivi iyo tichi nu ndacañahan ñuhun Ñucohyo, ndihi ra rai ta ndihi ñivi ñahan cha cuu ñi ñivi ñuhun Ñucohyo, ta iyo ñi cuhva cha chica tiñu ihya:
I. Tu cha queta vaha ñi chahun uni cuiya ñi,
II. Ta satiñu ñi ta iyo ñi iin cha vaha.
Artiiculo 35. Cha cuiti cha iyo chi ñivi xuñuun:
I. Cha cua savaha ñi votar;
II. Cua cuu savaha tiñu votar chi ñivi cha sacuinu ndihi cuhva cha cahan ley. Ñivi cha cuni cua cuu tiñu a ñivi cha cua tiso chi iin ñivi cha cua cuu tiñu iyo cha cuiti chi ñi cha cua taa ñi sivi, soco iyo chi cha cua sacuinu ñi ndihi cha cua ndaca tiñu chi ñi ta cua savaha ñi cuhva cha cua cati tiñu chi ta cua cuu chi cuhva cha cati ley;
III. Cua cuu natahan iin iin ñi cha cuu ñi ñivi ñuun cuhva cha iyo cha nuna chihin ñi ta cua nducu ndee ñi iin cha vii cuhva cha cua coso vaha tiñu cuenda cha ndaca ñahan ñuhun nu iyo ñi;
IV. Cha cua quihin tiñu cha cuu cha xaan cha cuu chi sandadu ñuhun Ñucohyo cha cua cumi ñi chi ñivi ñuun a cha cua cumi ñi vehe nu iyo cuenda cumi tiñu ñuhun Ñucohyo, cua cuu chi cuhva cha cahan ley;
V. Iyo cha cuiti chihin ñi ta cha xico ñi a sata ñi cha cua ndaca ñi cuhva cha saxini ñi.
VI. Cua cuu tiñu a cha cua nducu ñi tiñu cha cua tindee chi ñivi, cua savaha ñi ndihi cha cahan ley;
VII. Cua cuu savaha tiñu a cua tiso ñi ley, soco cua cuu chi cuhva cha cati Constitucion, ta iyo chi cha cua sacuinu ñi ndihi cha cua cati Constitucion chi cuhva cha cati Congreso. Cha cuu Instituto Nacional Electoral cua cuu savaha chi cuhva cha cati ley,
VIII. Cha cua cuhva ñivi ñuun voto ñi cuenda tiñu cha nda ica xaan niniin cahnu Ñucohyo, ta cua savaha chi cuhva ya:
1o. Cha cuu Congreso nu Nducuiti ra Sacuaha ta Tisovaha Ley cua satuhun chi ñivi tu cha cua nda-ca ra:
a) Ndacañahan ñuhun Ñucohyo chi;
b) Cha cuu oco uchi uni iin cientu ra ndiso tiñu nu cuu chi Vehe nu iyo ra Sacuaha ta Tisovaha ley nu iyo Congreso nu nducuiti ra ta ra, a
c) Ñivi ñuun, iin ni cuhva cha tuvi ñi, masi uvi iin cientu ñi cha ndaa sivi ñi nuun lista cuenda cha chaha ñi voto ñi, cuhva cha cahan ley.
Ta ñahni cha cuu cha cahan cuhva cha cati inciso c) iti chata ihya, ta cha ndaca tiñu nda ica chi cha cua cuhva ra ndiso tiñu Vehe nu Nducuiti ra Sacuaha ta Tisovaha ley ndatu cuhva cha chica tiñu.
2o. Ta cha ndihi ñivi savaha cuhva cha tahan chi, masi uvi xico cuenda iin cientu ñivi cha ndaa sivi ñi nuun lista cha chaha ñi voto ñi, cua cuu chi chi cuenda cha Ndacañahan Ñucohyo ta cuenda cha Satiñu ta Tisovaha Ley cuenda niniin cahnu Ñucohyo ta chi ndihi ra cumitiñu chito vaha tiñu ndacu ra;
3o. Yoni cua cuu casi cha na cua ndehe ñ ivi ndihi cha cuiti cha iyo chihin ñi cha ndaa nuun Consti-tución ya; ndihi cha tiñu cha ndaa nuun artículo 40 ihya; ndihi cha cuu cuenda cuhva cha tiso tiñu chi ñivi cha cua cuu cumitiñu; cuenda cha quihvi xuhun chi nu sanaan tiñu chi; chi cuenda seguridad ndihi ñivi chi cuhva cha iyo chi cuhva cha satiñu ñivi cha iyo cuenda Fuerza Armada. Cha cuu cuenda Suprema Corte de Justicia de la Nación cua ndehe tiñu can ta cua tiso vaha ñi chi, cua ndehe ñi chi tu cha ñivi cha iyo cuenda Congreso de la Unión cua ndehe cua tiso vaha iin tiñu cha ndaa nuun tutu ya;
4o. Cha cuu Instituto Nacional Electoral cua cuu ndehe ndihi cha chica nuu chi inciso c) nu cuu chi 1º tichi tuhun ya, ta cuandehe tahan chi cuhva cha cua nduvi nuun ñi ta cuhva cha cua savaha ñi, ta cua cahvi tiñu voto ta cua cuhva ñi cuhva cha ni quee chi a cua ndoo chi;
5o. Ta cha cua nducutuhun tiñu chi ñivi ñuun cua coo chi suvi ni quivi cha chahan ñivi cha cuhva ñi voto cuenda niniin cahnu Ñucohyo;
6o. Cua cuu casi a cua cati tiñu cha ña ndicha cha cuu Instituto Nacional Electoral cha cahan chi, soco cua cuu chi cuhva cha ndaa nu cuu chi fracción VI tichi Artiiculo 41 chi cuhva cha cahan nu cuu chi fraccion III tichi Artiiculo 99 tichi Constitucion ya,
7o. Ley cua cati cuhva cha ndicha ndaa nu fraccio.n
Artiiculo 36. Cha ndaa ica cha cua savaha ñivi iyo tichi ñuhun Ñucohyo:
I. Cua tihi ñi sivi ñi nu tutu iyo vetiñu nu cuu chi municipiu, ta cua cuhva ñi cuenda cuhva cha iyo cha cuu chihin ñi cha cuu ñi ñivi xuñuun, a nu satiñu ñi, cuenda cha sacuaha ñi a nu satiñu ñi, tacan ni cua tihi ñi sivi ñi cuenda ndihi ñivi ñuun iyo tichi ñuhun Ñucohyo, ndihi cuhva cha cahan ley.
Cuhva cha iyo ta satiñu ndihi ni tiempu cuenda nu iyo sivi ñuun Ñucohyo, ta cua cuhva chi tutu cha cahan cuenda cuhva cha cuu ñi ñivi ñuun Ñucohyo ta ndaa ica xaan chi chihin ñivi ñuun, ta chacan ra ndaca ñahan cuenda ñuhun ta ndihi ñivi ñuun can iyo chi cha cua coo chi cuhva cha cati ley;
II. Cua tiso vaha ñi chi ñi cha cua cumi ñi ñuhun Ñucohyo;
III. Cha cua savaha ñivi votar nu cua canihin tiñu chi ñivi cha cua cuu tiñu a cha cua nducu tuhun ñi cuhva cha cahan ñey;
IV. Cua cuiso tiñu ñi cuenda ñivi ñuun iyo tichi ñuhun Ñucohyo a tichi iin ñuhun, ta ñavi cha cuatu ni cua cuu chi;
V. Cua cuiso tiñu ñi tichi municipiu nu iyo ñi, ta cuenda cha nacachi tiñu chi ra cumi tiñu a cuenda ra cua ndehe tiñu.
Artiiculo 37.
A) Ni iin ñivi cha cacu tichi ñuhun Ñucohyo ña cua cuu tixehe ñi cha cuu ñi ñivi ñuhun ya.
B) Tu cha quihvi sivi ñivi cha cuu ñi ñivi ñuhun Ñucohyo cua cuu naan chi tu cha:
I. Cua quihvi sivi ñi inca ñuhun, ta cuni ñi cua yaha ñi cha cua cuu ñi ñivi inca ñuhun, a chatiñu ñi pasaporte cha cuu ñi ñivi inca ñuhun, a quihin cuenda ñi ta cuni ñi cuu ñi cahnu cuhva cha chaha ra cumi tiñu inca ñuhun chihin ñi ta tasoho ñi chi racan,
II. Tu cha cha iyo ñi uhun cuiya inca ñuhun.
C) Cua naan cha cuu ñi ñivi ñuhun Ñucohyo tu cha:
I. Cua quihin cuenda ñi a cua cuni ñi cuu ñi cahnu cuhva cha chaha ra cumi tiñu inca ñuhun;
II. Cha cua cuhva ñi tiñu nuun ñi cuenda ra ndaca ñahan inca ñuhun, ta ñahni ndatu chica ñi chi ra ndaca ñahan ñuhun Ñucohyo ta chi ndihi ra satiñu cuenda chi;
III. Cuenda cha quihin cuenda ñi a chatiñu ñi cha samani inca ñuhun ta ñahni ndatu ra cuu xini chi ñi.
Ra cuu xini chi ñuhun Ñucohyo chi ra cuu senadores ta ra chi ra cuu diputados cuenda Congreso de la Unión chi ñivi cha cuu iti nuun nu cuu chi Suprema Corte de Justicia de la Nación cua cuu quihin cuenda ñi ta cua cuatiñu ñi cha samani inca ñuhun chi ñi, ta yoni cua cahan;
IV. Cha cua cuhva tiñu tutu a cha cua cuiso tiñu cumi tiñu inca ñuhun ta ña ndaca tiñu ndatu chi ra cuu xini chi ñuhun Ñucohyo, ta cua tava ndaa ñi tutu cuenda cha taa ñivi a cuanda cientifico a cha vaha xaan ini ñi;
V. Cha cua tindee ñi chi ñivi inca ñuhun a chi ra cuu cumi tiñu inca ñuhun ta cua cuinda cuati ñi chi ñuhun Ñucohyo ta cha cahan yuhu ñi cuenda cha iyo cha cahan mani tahan ra cumi tiñu, a nu cu-tuni tiñu ñivi cuenda ñuhun ñuñivi,
VI. A ña inca tiñu cha cahan ley.
Artiiculo 38. Cua naan cha cuiti chi cha cua cusii ii ñivi ñuhun Ñucohyo tu cha:
I. Tu cha ña cua sacuinu ñi cha tahan chi cuhva cha cahan artiiculo 36. Ta cua ndunahan chi iin cuiya ta cua tachi tuni cha cahan ley chi ñivi can;
II. Tu cha iyo cuati ñivi can ta cua cutuni ñi ta nda quivi cha cua coto tiñu cha cua ndoo ñi vecaa;
III. Tichi cha cua tiahvi ñi cuati cha savaha ñi vecaa;
IV. Cha mani cua caca cuu ni maan ñivi a chiñi ñi ndihi ni quivi, cua ndehe tiñu cuhva cha cati ley cuenda chehe;
V. Tu cha ñivi chica chinu cha ña cuni ñi cua tiahvi ñi cuati ñi nda quivi cha cua cati ra toho xaan cha cua cundasi ñivi can vecaa;
VI. Ta cha nducuiti cuhva cha cutuni ñi cua naan cha iyo cha cuiti chi ñi.
Maan ley can cua cati ama cua cuu naan chi ta ndihi cha cuhva cha cua naan nuun cha cuiti cha iyo chi ñivi can ta cuhva cha cua nduvaha ndico maan ñivi can.