El mixteco del oeste de la costa, autodenominado como tu’un savi, es una variante del mixteco, que a su vez es parte de la familia lingüística del Oto-mangue.

TIÑU CHA IYO CUENDA ÑUHUN ÑUCOHYO

Cha cuu cha ndicha 5 febrero cuiya 1917
Chehe cuu tuhun cha sandihi sama ta quee chi DOF 27-05- 2015

Tiitulo Uni

Capiitulo II

Seccioon V

Cuenda ra Cumi tiñu cha tachi tuni ta cuu ra Xini cuenda Ñuhun Ñucohyo

Artiiculo 79. Cha cuu Auditoria Superior cha iyo cuenda cámara cuenda ra cuu Diputado ta ra, iyo nu nuna chi ra ta ra cha cua ndehe ra ta ra cuhva cha cua satiñu ra ta ra, ta ndaa cha cuu cha cua savaha ra ta ra, ta cua cuu ndehe maan ra ta ra cuhva cha cua satiñu ra ta ra, ndaa cha cua savaha ra ta ra, ta yoso caa cua tiso vaha ra ta ra iin tiñu, ta savaha ra ta ra chi cuhva cha cahan ley.

Cuhva cha cua sacuenda tiñu cha na cua quee vaha iin tiñu nuun ra cumi tiñu, cha cha iyo vaha chi, ta cua savaha tiñu iin cha cuiti, ta vaha chi.

Cua cuu quechaha cha cuu Auditoria Superior de la Federacion savaha chi cuenda nda ni quivi xihna cuii cuenda cha cua quechaha satiñu tiñu, ta yoni cua casi cha cua cati ñi ñaan cha cuu cha ni nanihin ñi a ndaa cha cua cati ñi cha iyo chi cha cua savaha vaha ca tiñu, ta iyo chi cha cua cahan chi cuhva cha ni quee tiñu cha chaha cuenda tahan nu cuu chi Cuenta Publica.

Tacan ni cuenda cha cua tiso vaha tiñu cuhva cha cua satiñu tiñu, cua cuu ndaca ñivi cha satiñu nu cuu chi Auditoría Superior de la Federación ndaa cha cuni ñi coto cuhva cha cuahan tiñu, a cha cuenda cuhva cha cuahan ndihi cha ndacu ñi.

Ndihi tiñu cha iyo chi cha cua savaha ñivi cha satiñu nu cuu chi Auditoría Superior de la Federación:

I. Cua savaha tiñu cuenda chi ndihi cha cua quihvi chi cha cua quee chi cha ndiseca tiñu, a ndaa xuhun cha cuan daca nuun iin ñuhun a iin municipio ta cua cuhva ra cuu Gobierno Federal chi ñi, cuhva cha cua cuatiñu tiñu chi ta cuhva cha cua cumi tiñu chi chi nu cua sanaan tiñu chi, tacan ni xuhun cha iyo cuenda nu cuu chi Poderes de la Union chi ndihi ca cha iyo chi ñivi cha satiñu cuenda ñuhun, ta cua cuu sacuiti tahan ñi chi ñivi cha cua ndatuhun tahan ñi cuhva cha cuahan chinu ndihi cha ni saxini cha cua savaha ñi cuhva cha iyo iin iin programa cuena iin iin ñuhun, ta cuhva ñi cuenda can cuhva cha cati ley.

Ta cua savaha tiñu cuenda ndihi xuhun cha iyo cuenda iin ñuhun nu cuu chi municipio, ñuun Ñucohyo chi ndihi nu iyo cuenda político-administrativo cuhva nu iyo cha ndaca ñahan tiñu. Cua savaha tiñu cuenda cuhva cha cati ley cha cua nduvi nuun ñi chi ñivi cha iyo cuenda can nu iyo ni chi a maan maan ñi cua cuhun cundehe a ñivi cha iyo ñuhun can. Ta ndihi nu cuu chi iin ñuhun a municipio cha ni chaha nuun ñivi cha iyo Federacion cha nduvi nuun uvi uni ñivi, cua savaha tiñu cuenda cuhva cha cua cuhun chi ndihi nu chatiñu ra cuu cumi tiñu xuhun. Cua savaha tahan tiñu cuenda chi xuhun cha chaha tiñu cha cua cuatiñu iin iin un chini ñuhun tiñu chi tichi iin ñuhun a chi iin ñivi a chi iin cuenda ñivi cha satiñu ñi cuenda ñuun a cuenda maan ñi a xuhun cha ni cha nacoo tiñu chi iin ñivi cha ni chihi ñivi ñi, a ndaa inca xuhun cuenda ñuun a cuenda iin ñivi, a yoo chi ñivi cha cuu tiñu, ta cua cuu chi cuhva cha cati ley, ta ñahni cumi tiñu cua cuu casi cuenda chacan, ta ni yoni cua cuu casi cha cuiti cha iyo chi ñivi cha cua savaha cuenda chi xuhun can.

Ndihi tiñu cha cua savaha ñuhun cuhva cha cahan parrafo cha yaha iti chata ti cua cuiso chi cuenda cuhva cha cua coo tiñu ta cua cunda chi cha cuu chi cuenda, ndatiñu ta xuhun cha cha savah tiñu cuenda yoso cua cuu chhi cuenda Ñuhun Ñucohyo cha nihin tiñu cuhva cha tahan chi, cuhva cha sanahan ley tacan cua cuu chi.

Ñi cha satiñu cuenda nu cuu chi Auditoría Superior de la Federación cua cuu ndaca ñi cha cua sacuaha ñi iin tiñu ta iin cha vaha cua savaha ñi chi, ta cua cuhva ñi cuenda cuhva cha cua ndehe ñi cha ndacu ñivi cha satiñu nu cuu chi Cuenta Publica, tacan cua cuu coto tiñu cuhva cha satiñu chi, ta cua cuhva cuenda tiñu ndihi cuenta can chi ñivi cha cuan daca chic ha cuu chi Cuenta Publica, vati chi ndhi ñivi cuu chi, tu cha cuenda iin programa cuu chi a ndaa inca tiñu, cuan daca tiñu ndihi cha ni tahan chi savaha ñi ta cua cuhva cuenda tahan ñi ndihi un tiahvi a cha cua ndehe tiñu tu cha chinu ndihi cuhva cha ni saxini cha cua satiñu ñi cha cuenda iin iin programa. Ndicha cuii cuenda cha cuu Cuenta Publica cua cuhva cuenda ñivi cha satiñu nu cuu chi Auditoria Superior cuenda ndaa cha vaha ni savaha ñi a ndaa cha ña vaha a tu iyo inca cuhva cha cua satiñu vaha ñi.

Ña cua casi tuhun cha ndaa iti chata tican cuen cha cua xico tuhun tiñu, cua cuu chi cuhva cha cati ley, cha cuu Auditoria Superior de la Federacion cua cuhva ndati chi ñivi cha iyo vaha tutu, ta cua cuu ndehe ñi tiñu can cuhva cha ndacu tiñu cuenda chi, tacan ni ndihi tiñu cha cha ni savaha tiñu. Ndihi nu savaha tiñu cuenda iyo chi cha cua cuhva cuenda ñi ndihi cha cua ndaca tiñu chi ñi cuhva cha cua sacuaha tiñu chi ñi, ta cua cuhva cuenda ñi chi quivi cha cua cati tiñu chi ñi cha cua cuhva cuenda ñi chi, ta cua savaha ñi cuhva cha cati ley, soco tu cha ña cua sacuinu ñi tiñu can, cua ndehe tiñu cuhva cha cua cutuni ñi, ta cua cuu chi cuhva cha cati ley. Cha cuu Auditoría Superior de la Federación iyo chi cha cua cuhva cuenda ñi cuenda ndihi tiñu cha ndacu ñi chi nu cuu chi Camara Diputado, ta cua cahan ñi cuenda tiñu can nu cuu chi Tribunal Federal de Justicia Administrativa chi nu cuu chi Fiscalía Especializada en Combate a la Corrupción cha ndehe ñi ta ñi cha na ña cua savaha xaan tiñu cuati a un cuu chi cuenda inca cumi tiñu,

II. Cha cua cuhva cuenda tiñu iin informe cuenda ndihi tiñu cha ni savaha ñi nu cuu chi Camara Diputados quivi cha cua sandihi cha ni cati tiñu chi ñi un cuu chi yoo junio chi octubre, tacan ni cha iyo chic ha cua cuhva cuenda ñi cha cuu Cuenta Publica nu ndaa yoo febrero 20 cha cuu chi inca cui-ya, cua cundihi cuhva cuenda ñi informe iin iin ñi tichi tiempo cha ni cati tiñu chi ñi. Ta iin ni cuhva, quivi cha sandihi can cua cuhva cuenda tiñu iin informe cuenda ndihi cha ni satiñu tiñu, ta ndihi cuhva cha ni savaha tiñu cuenda chi ñi cha ni sacuaha cha Resultado de la Fiscalizacion Superior de la Cuenta Publica, ta cua ndehe ñi cuhva cha cua cati ñivi cha satiñu un cuu chi Camara can. Cha cuu informe cuenda ndihi cha ni savaha ñi chi cuenda informe cha cuenda iin iin ñi cua cuu ndehe ndihi ñivi chi, ta cua cuiso chi ndihi cuhva cha cua cati ley, ta nu sandihi iyo chi cha cua cuiso chi tuhun cha cha ni ndehe tiñu chi, ta inca tuhun cha ni ndehe tahan cha Auditoria Superior de la Federacion chi, tacan ni ndihi tuhun cuhva cha chaha chi cuenda ñaan tiñu savaha ñi iin cha savaha ñi a ñaan tiñu ña ni savaha ñi chi, ta ndihi cha ni nanihin ñi cuhva cha ni savaha tiñu cuenda chi ñi.

Cha ni cumani cha cua cuhva cuenda tiñu cha cuu informe cuenda ndihi cha ni savaha ra cuu xini, ta cua cuhva cuenda tahan tiñu cha cuu informe iin iin ñivi cha ni cha savaha cuenda iin iin tiñu, ta cua cuhva tiñu cuenda cuhva cha ni quee chi cha ni savaha tiñu cuenda chi, ta cua cunda tahan ñaan cuenda cha ni cuu savaha ñi ta iin tiñu cun, ta cua sacuaha ñivi cha iyo cuenda Auditoría Superior de la Federación chi, ta sa cua cati ñi yoso caa cua cuinu informe iin iin ñivi can cuhva cha ni sacuaha ñi chi maan tiñu can.

Ñivi cuu xini chi nu cuu chi Auditoría Superior de la Federación cua tacchi ñi iin tutu cuhva cha ni sacuaha ñi cuenda iin iin tiñu chi iin iin ñivi, ta uchi quivi cha ni cumani cha ni chaha cuenda ñi informe iin iin ñi chi nu cuu chi Cámara de Diputados, ta cua cunda tahan cha cuu cha cati tuhun tiñu chi ñi cuhva cha cuu savaha ñi ta vaha ca cua satiñu ñi, ta ti chi 30 quivi, iyo chic ha cua cuhva cuenda ñi ndaa cha cuu cha cua cuhva cuenda ñi a cha cua cati tuhun ñi cha chito ñi cha nini chi; soco tu cha ña cua savaha ñi chi cua cutuni ñi cuhva cha cati ley. Cha ni yaha can ña cua savaha tiñu chic ha cua cuhva cuenda tiñu chi nu cuu chi Tribunal Federal de Justicia Administrativa, soco cua savaha ñi cuhva cha cua cati ley cha iyo chi cha cua savaha ñi.

Cha cuu Auditoría Superior de la Federación iyo chic ha cua quee chi tichi 120 quivi cha cua cahan chi cuhva cha ni cati tuhun ñivi cha ni savaha cuenda chi ñi, ta tu ña cua savaha ñi, cua savaha ñi cuhva cha cua cati tiñu chi ñi.

Iyo chi cha cua cati cachi tiñu chi ñivi cha satiñu nu cuu chi Auditoría Superior de la Federación ndihi cuhva cha ni cati tuhun tiñu chi ñi cuhva cha ni ndehe ñivi cha ni sacuaha chi ñivi can, tacan ni ndihi cha ni quechaha ñi ndacu ñi, a ñaan tiñu ña vaha iin cha ni savaha ñi.

Cha cuu Auditoría Superior de la Federación iyo chicha cua cuhva cuenda ñi iin informe cuenda ndihi cha ndehe ñi, tac ha cati tuhun ñi a ndaa cha cuu cha cati ñi chan a cua savaha ñi tiñu a ndaa cha cahan ca ñi tuhun chi ñivi cha iyo cuenda Cámara de Diputados, ta quivi 1 ndaa yoo mayo chi yoo noviembre tichi iin iin cuiya iyo chi cha cua cuhva cuenda ñi tutu can, cuhvahca iyo tiñu chac ua cuhva cuenda ii iin ñivi cha satiñu nucuu chi auditoria cha iyo ci cha cua savaha ñi cienda, ta cua cuu chi cuhva cha cati tuhun ya. Ta nu tutu cha cuu informe can, cua cuu ndehe ndihi ñivi chi, ta cha cuu Auditoría can cua cati chi yoso cuu xuhun iyo chi cha cua cuhva tiñu chi nu cuu chi Hacienda Pública Federal, a ndaa inca nu cuu chi ra cumi tiñu cuhva cha ni savaha tiñu cuenda chi ñi ta nanihin tiñu chi ñi, a cha cuenda cha ni xico tuhun tiñu chi ñi nuun ra cumi tiñu a ndaa inca tundoho cha ni chanaan tiñu chi ñi cuu chi Tribunal Federal de Justicia Administrativa.

Iyo chi cha cua tivaha cha cuu Auditoría Superior de la Federación ndihi cha savaha ñi ta ndihi cha ni ndehe ñi a cati tuhun tiñu chi ñi nda cua nda cha cua cuhva cuenda ñi informe cuhva cha sacuaha tiñu chi iin iin ñi cha cuu informe cuenda ndihi cha ni savaha ndihi ñi chi nu cuu chi Cámara de Diputados cha cahan tichi tuhun ya; ley cua cati yoso cuhva cha cutuni ñivi cha ni ña cua sacuinu cuhva cha cahan chi ihya.

III. Cua nanducu tiñu ñaan cha cuu a nda cha savaha tiñu nda cha sa saca ta ña quee vaha a ña vaha iyo ñi cha cuenda quihvi a quee xuhun, cua cha cua satiñu chi, cua cumi ra ta cua sacuenda ra xuhun cuhva cha vachi ñuhun Ñucohyo, cua sacuinu ra cha cua cuhun ra vehe ta vehe ñivi, ndicha cuii cha cuaha sanini ra cha cua sanahan ra ndihi libru, ta ndih tutu cha indi vaha cha cuenda cha cua nanducu tiñu cuenda chi, ta cua tayahvi tiñu cuhva cati ndihi ley cuhva cha chinu chi ta un iyo ndihi sivi.

IV. Cuhva cha cua quee ndihi cha ni sacuaha tiñu chi ñi, cua ndehe ñi cua cahan ñi cuenda cha iyo chi cha cua savaha ñi nu cuu chi Tribunal Federal de Justicia Administrativa chi nu cuu chi la Fiscalía Especializada en Combate a la Corrupción cha cuu chi nu iyo ñivi cha satiñu cha ndacu ñi cuenda cha na ña cua savaha xaan tiñu cuati a cha cua ndehe ñi cuhva cha cua cutuni ñivi cha satiñu cuenda ñuun, ta cuhva cha cahan chi nu cuu chi párrafo uvi tichi fracción I tichi artículo ya chi ñivi cha ndotiñu chi ñuun iyo iin ñuhun, a ñivi cha ndotiñu chi ñuun cha iyo iin iin estado, a nu cuu chi municipio, a ñuun Ñucohyo ta ndihi ca nu ndaca ñahan chi.

Ñivi cha iyo cuenda Cámara de Diputados cua tiso chi ñivi cha cua cuu xini cuenda Auditoría Supe-rior de la Federación, ta tuvi ñivi cha iyo cuenda can, iyo chi cha cua savaha votar cuenda ñi ta sa cua cuu ndoo ñi. Ta ley cua cati yoso cuhva iyo chi cha cua nacachi tiñu chi ñivi cha cua cuu xini can. Ta una cuiya cua cuu cuiso tiñu ñivi cha cua cuu xini can cha cua tiso tiñu chi ñi, ta cua cuu tiso ndico tucu tiñu chi ñi inca chaha ni ca. Ta cua cuu sacuachiyo tiñu chi ñi tu cha iin cha ica xaan ni savaha ñi cuhva cha cati ley, ta tuvi ñivi iyo chi cha cua savaha tiñu votar cuenda ñi sava ni ta cua quivi cha ni chasoco ñi, a ndaa inca cha ni savaha ñi cuhva cha cati chi nu cuu chi Título Cumi cha ndaa tichi Cons-titución.

Cha cua cuu iin ñivi cha cuenda Auditoría Superior de la Federación, iyo chi cha cua sacuinu ñi uvi uni cuhva cha cahan fraccion I, II, IV, V chi VI cha ndaa tichi artículo 95 cha ndaa tichi Constitución ya cuhva cha iyo ley. Tichi tirmpu cha cua cuu ñivi can xini ña cua cuu quihvi ñi cuenda ni iin partido, ta ni inca tiñu, ta ni cha cua cuiso tiñu ñi inca cuenda, soco tu ñivi cha ña tiahvi tiñu cuu ñi cha cuu ñi científico, a ñivi sanahan, a ndacu ñi iin cha taqui, a cha nihin iin xuhun cuu ñi.

Ñivi cha iyo cuenda Poderes de la Unión, a iin cuenda ñuun cha ni nduvi nuun, a ndihi ca ñuun cha savaha tiñu cuenda, iyo chi cha cua cuhva cuenda ñi ndaa cha cuu cha cua ndaca Auditoría Superior de la Federación cuhva cha cua satoiñu vaha ñi cuenda tiñu cha tahan chi cha cua savaha ñi, soco tu cha ña cua cuhva cuenda ñi cha chica tiñu chi ñi, cua tachi tuni tiñu chi ñi cuhva cha cati ley. Tacan ni ñivi cha satiñu cuenda ñuun cuenda inca ñuun a ñuun nu iyo ñi, a ndaa inca cuenda ñivi cha iyo cuen-da ñuun a cuenda maan ñi, a ñivi cha ni ndoo chi xuhun ñivi ñi tu cha ni chihi ñi, a cha ndoo ñi chi xuhun cha ni sacuiti ñivi ñi, a ndaa inca cuenda cumi tiñu, a ñivi cha nihin iin cha nihin cuenda cha satiñu ñi cuenda ñuun, iyo chi cha cua cuhva ñi cuenda a cua cuhva ñi ndaa tutu cha cua ndaca Audi-toría Superior de la Federación, ta cua savaha ñi chi cuhva cha cati ley, ta ñahni ni iin cumi tiñu cua cuu casi cuenda chacan, ta iyo chi cha cua cuinu cha cuiti cha iyo chi ñivi cha satiñu tiahvi. Tu cha ña cua cuhva cuenda ñi cha chica tiñu chi ñi, cua cutuni ñivi cha ña cua cuhva cuenda chi, ta cua cuu chi cuhva cha cati ley.

Ra Cumi tiñu Ñuhun Ñucohyo cua savaha ra cuenda ndihi xuhun cha cua satiahvi tiñu ta cua sanduvi nuun ra cuhva cha cua cutuni cha quihin xuhun cuhva cha cahan fraccioon IV tichi artiiculo ya.