El mixteco del oeste de la costa, autodenominado como tu’un savi, es una variante del mixteco, que a su vez es parte de la familia lingüística del Oto-mangue.

TIÑU CHA IYO CUENDA ÑUHUN ÑUCOHYO

Cha cuu cha ndicha 5 febrero cuiya 1917
Chehe cuu tuhun cha sandihi sama ta quee chi DOF 27-05- 2015

Titulo xihna cuii

Capitulo 1

Cha cuiti cha iyo chi ñivi cha cua coo vaha ñi ta ñahni cha yuhvi ñi

Artiiculo 26.

A. Ra cumi tiñu iyo chi cha cua ndehe ta cua tiso vaha cuhva cha ni nduvi nuun ñivi cuhva cha cua quee ñi iti nuun, ta cuhva cha cua satiñu ñi ta cua nducu ndee ñi cua quee ñi iti nuun ta cuhva cha ña cua naan nu satiñu ñi, ta cua vaha ta iin cha vii cha cuu cuenda política chi cuenda ndihi ñivi chi cuenda cuhva cha iyo iin ñuhun.

Cuhva cha vaha cua saxini ñivi can cuenda cha cua savaha ñi cuhva can cua quee vaha chi ta cua cuinu chi tu cha cuhva cha ndaa nuun Constitucion cuu chi. Cha cua savaha ñivi can plan ñi ta ñi, cua savaha ñi chi cuhva cha cuni maan ñi, soco cua savaha ñi chi cuhva cha cahan ley, ta cua sacuiti tahan tiñu ndaa cha cuu cha saxini ñivi a ndaa cha cuni ñi ti cua tihi tahan tiñu chi tichi plan can. Ta iyo iin plan cha iyo chi cha cua sacuinu ndihi ñivi can cha iyo chi tichi cha cuu Administración Pública Fede-ral.

Cha cuu ley cua sanahan chi ñivi cuu xini cuhva cha cua quihvi ñivi ta cuhva cha cua nducu tuhun tiñu chi ñi cuhva cha cua nduvi nuun tiñu ta cua ndehe ñi ndaa cha cuu cha vaha ta cua nduvi nuun ñi, ñaan cua cuatiñu ñi cuhva cha cua savaha tiñu cuenda nu cua satiñu ñi ta cuhva cha cua ndehe ñi a vaha cuahan ñi ta ndihi nuun ca programa cha cua tindee chi. Ta suvi ni maan ñi cua ndehe cuhva cha cua tiso vaha tiñu cuhva cha cua satiñu ñi ta cuhva cha cua savaha ra cuu xini, ta cuhva cha cua tiso vaha ra tiñu chi ra cuu cumi tiñu nu cua quihvi chi iin iin ñuhun, ta cua nduvi nuun chi chi ñivi cuhva cha cua tiso vaha tiñu chi ta cuhva cha cua satiñu chi. Cha cuu Plan Nacional de Desarrollo cua ndehe cuhva cha cua cuhun chi iti nuun ta cuhva cha cua coo chi cuhva cha cha iyo tiñu cuenda desarrollo insdustrial cuhva cha cua ndehe ñi nu iyo chi.

Ta cuhva cha cua nduvi nuun tiñu ta cua tiso vaha ñi tiñu cua cuu tihi cha cuu Congreso de la Union chi chi cuhva cha cahan ley.

B. Ñuhun iyo chi cha cua cuiso cuhva cha iyo ñuhun Ñucohyo ndihi cha cuu cuenda Estadistica chi Geografica ta cuenda chacan cua ndehe tahan ra cuu xini cuenda ra policiia. Cha cua cuu chi Ñuhun Ñucohyo, ta ndihi ñuhun, ta ñuun cha iyo tichi Ñucohyo chi ndihi municipiu, ndihi tiñu cha savaha chi (Sistema) cha nini cua savaha chi cuhva cati ley.

Cha tahan chi cha cua savaha tiñu cuhva cha cati ley ta cua cundicu tiñu cuhva cha cahan Sistema ta ndihi ra ndiso tiñu cuenda iin iin tiñu cha tahan chi (autonimiia tecnica) cha cua sacuenda, ndihi ñivi cha ndehe ley ta ñivi cha satiñu chi tiñu maan ñi, chi ndihi cha ninin xaan cha cua savaha ñi cha cua nducu ñi cha cua quee vaha chi, cua coo chi (juicio) ta sa cua tava tiñu chi cha cua cuhva chi cuenda ta cua sacuhun iti chi.

Nu nduvi nuun tiñu cua coo iin junta chi ra Cumi tiñu Ndaca ñahan chi uhun tahan ra satiñu ican, iin ra cua cuu Xini cuhva cha cati ley; cua tiso tiñu chi ra cha cua cuu ra Xini cuenda Ñuhun Ñucohyo cuhva cha cua cati ra Camara Senador a tichi cha ña satiñu cuenda Comisioon cha iyo cuenda vehe nu nducuiti ra sacuaha ta tiso vaha ley ta nduvi nuun ra ta ra cuenda ñuhun Ñucohyo.

Ley cua sanahan cuhva cha cua quechaha cha nduvi nuun ra ta ra ta ndaa tiñu cua Satiñu cuenda Ñucohyo ta cua cuhva chi cuenda ndihi cha iyo tichi chi ta cuhva cha sacuaha tiñu cuhva iyo ñivi, cuhva cha quechaha ta cuhva cha cua quihvi cua cuhva tiñu cuenda, cuhva cha ndehe yo chi, ta cuhva cha iyo tiñu ta iyo cha nuna; ndihi cha chica tiñu ta iyo chi cha cua savaha ra cutahan cuenda ra Cumi tiñu, cua ndunahan tiñu cha ndiso ra ta ra.

Ndihi ra cutahan nu nducuiti ra satiñu cuenda ra Cumi tiñu ndicha cuii cua sama ra ta ra tu cha iyo iin tundoho nihin, ta ña cua cuu ca cuiso tiñu ra ta ra, a cua satiñu ra inca tiñu, a cua cuu ra xini, ta ña cua cuu chi cha cua satiñu cuatu ra ta ra nu iyo vehe cha satiñu tiñu, cha nditi, cuhva cha sacuaha tiñu cuenda iin ñuun a cha cua savaha cha vaha; cua tasoho ra ta ra cuhva cha cahan Xini tutu nuun cuu Cumi cuenda Constitucioon ya.

C. Cua coo cha cuu Consejo Nacional de Evaluación de la Politica de Desarrollo Social chi ra cumi tiñu ta ra, ta maan ra ta ra cua cndehe chi cuhva cha tahan chi cha iyo chi, ta cua ndehe ñi yoso tahan ñivi ndahvi iyo, ta cua ndehe ñi a vaha cuahan satiñu iin iin programa ta ndaa ca cuni chi queta chi, a sacuinu chi cuhva cha iyo tiñu, ta cua cuu cati ñi cuhva cuu savaha programa can, ta vaha ca cua satiñu ñi, soco cua cahan ñi cuhva cha iyo ley, ta cua tiso ñi cuhva cha cua nduvi nuun ra cumi tiñu cahnu chi ra cumi tiñu ñuhun chi ra cumi tiñu ñuun can cuhva cha cua satiñu ra ta ra.

Ñivi cha cua cuiso tiñu cuenda Consejo Nacional de la Polica de Desarrollo Social cua cuu iin ñivi cha cua cuu xini, ta iñu tahan ñivi cha cua tindee chi ñi, ta mani ñivi ñuhun Ñucohyo cua cuu ñi ta iyo vii ñi chi ndihi ni ñivi, tacan ni nu sacuaha ñi chi nu satiñu ñi, ta iyo chi cha cua ndehe tiñu a cha satiñu tahan maan ñi iin cuenda cha tindee chi ñivi, ta ña iyo chi cha cua cuindi ñi iin cuenda partido a cua nducu ñi cha cua cuu ñi tiñu. Cua tiso tiñu chi ñi cuhva cha cahan ley, tuvi xaan ñivi cha iyo cuenda Camara de Diputados iyo chi cha cua savaha votar chi cuenda ñi. Ta ra cuu xini chi ñuhun Ñucohyo iyo chi cha cua cuhva cuenda tiñu chi ñivi can tichi uchi quivi, soco tu chaña cua savaha ra chi ñivi cha iyo cuenda Cámara de Diputados cua tiso chi iin ñivi. Tichi cumi cumi cuiya iyo chi cha cua sama ñivi cha cha ni ndunahan ican, soco cua cuu ndoo ñi tu cha ni tiso chaa tiñu chi ñi.

Tacan ni ra cua cuu iti nuun chi Consejo Nacional de Evaluación de la Politica de Desarrollo Social cua tiso tiñu chi ra cuhva cha cahan tuhun cha ndaa iti chata. Uhun cuiya cua cuu ra tiñu ta cua cuu tiso ndico tucu tiñu chi ra inca chaha, ta cua cuu sama tiñu chi ra cuhva cha cuahan cha cuu Tuhun Cumi Constitución ya.

Ra cua cuu xini chi Consejo Nacional de Evaluación de la Politica de Desarrollo Social cuiya ta cuiya iyo chi cha cua cuhva cuenda ra iin informe nu vachi ndihi tiñu ni savaha ra, ta cua cuhva cuenda ra chi nu cuu Poder de la Union. Cua cundehe a cua queta tiñu nu cuu chi Camara del Congreso cuhva cha cati ley.