Óoxjo’olts’íib

Péets’el IV

Tu Yóok’olal U Nojpáajtalil P’is Óolal

U 105 Jatsts’íibil. U Xuul Noj Kúuchilil P'is óolal way Méxicoe' yaan u k’aj óoltik, je’el bix jets’a’an ti’ le belbes a’almajt’aano’, ti’ ba’alo’ob je’ela’:

I. Le a'almaj k'uuxilo'ob tu yóok’olal yéeybalo’ ma’ táan u yokol ich lela’, le ku yúuchul ich:

a) Le nojlu’umo’ yéetel jump’éel Péetlu’um wáaj Distrito Federal;

b) Le nojlu’umo’ yéetel jump’éel méek’tankaaj;

c) U Nojpáajtalil Jala'achil yéetel U Múuch' Mola'ayil México; le je’elo’ yéetel je’el máakalmáak ti’ u Molayilo’ob le je’ela’, wáaj lekéen k’a’ana’anchajake’, Masabk'iin Mola'ay, bey u mola’ayil nojlu’umo’ob wáaj ti’ le Distrito Federale’;

d) Jump’éel Péetlu’um yéetel uláak’;

e) Jump’éel Péetlu’um yéetel Distrito Federal;

f) Distrito Federal yéetel jump’éel méek'tankaaj;

g) Ka’ap’éel méek'tankaaj ti’ jejeláas Péetlu’umo’ob;

h) Ka’apéel Nojpáajtalilo’ob ich jump’éelili’ Péetlu’ume’, tu yóok’olal u noj a’almajil u nojtáambal meyajo’ob wáaj noj belbest'aano’ob;

i) Jump’éel Péetlu’um yéetel ti’ jumpéel u méek'tankaajo’obe’, tu yóok’olal u noj a’almajil u nojtáambal meyajo’ob wáaj noj belbest'aano’ob;

j) Jump’éel Péetlu’um yéetel jumpéel u méek’tankaajil uláak’ ti’ uláak’ Péetlu’um, tu yóok’olal u noj a’almajil u nojtáambal meyajo’ob wáaj noj belbest'aano’ob;

k) Ka’ap’éel u Mola’ayilo’ob u jala’achil Distrito Federal, tu yóok’olal u noj a’almajil u nojtáambal meyajo’ob wáaj noj belbest'aano’ob; yéetel

l) Ka’ap’éel Jáalk'ab a'almaj mola'ayo’ob, yéetel ich jump’éel ti’ le ka’ap’éelo’obo’ yéetel U Nojpáajtalil Jala'achil ti’ Nojlu’um wáaj U Noj Mola'ayil u Nojlu'umil México tu yóok’olal u a’almajil u nojtáambal meyajo’ob wáaj noj belbest’aano’ob. Le ba'ax ku ya'ala'al te’ kóotsts'íibila’ je’el u páajtal u jets’meyajta’al ti’ le táan óolal mola’ayil ku je’ets’el tumen u 6o. jatsts’íibil le Noj A’almajt’aana’.

Chéen wáaj le k’uuxilo’ob ku yúuchulo’ob tu yóok’olal noj belbest'aano’ob ti’ le Péetlu’umo’ob wáaj ti’ le méek’tankaajo’ob jelsutt'anta'ano’ob tumen le Múuch’ péetlu’umo’obo’, ti’ le méek’tankaajo’ob jelsutt'anta'ano’ob tumen péetlu’umo’obo’, wáaj tu yóok’olal le ba’axo’ob jets’a’an ti’ u kóotsts'íibil c), h) yéetel k) ts’o’ok u máano’oba’, yéetel u nu’ukbesajil U Xuul Noj Kúuchilil P'is óolale' ka u jáaws u biilalo’obe’, le u nu’ukbesajilo’oba’ yaan u yoksaj óolalo'ob ti' tuláakal kaaj lekéen chíimpolta'ak tumen u ya’abil kex waxakp’éel yéeybalo’ob.

Tu yóok’olal le u jeel ba’alo’obo’, u nu’ukbesajilo’ob U Xuul Noj Kúuchilil P'is óolale', yaan u yoksaj óolalo'ob chéen ti' le máaxo'ob jtáakpaj te' k'uuxilo'.

II. Le xma' a'almajt'aan tojbe'enmeyajil ku tuukulil u ya’alik u kúulpacht'aanil ti’ jump’éel u belbest'aanil nojlu'um yéetel ti’ le Noj a’almajt’aana’.

Je’el u béeytal u meyajta’al le xma' a'almajt'aan tojbe'enmeyajil, ichil le 30 u p'éelel k'iin líik'ul úuchik u ts'a'abal k'aj óoltbil le belbest’aano’, ich:

a) U 33 %il u máakilo’ob U Noj Mola'ayil Ajjets' A'almajt'aano'ob ti’ U Múuch' Mola'ayil Méxicoo’, mix táan u kibiko'ob nojlu’um a’almajt’aano’ob wáaj ti’ Distrito Federal jóok’sa’an tumen u U Múuch' Mola'ayil México;

b) U 33%il u máakilo’ob U Noj Mola'ayil Ajxak'al A'almajt'aano'ob, mix táan u kibiko'ob nojlu’um a’almajt’aano’ob wáaj ti’ Distrito Federal jóok’sa’an tumen u Noj Mola’ayil Nojlu’um wáaj ti’ u Nojk'axt'aanil Nojlu'umilo'ob meenta’an tumen U Nojlu'umil Méxicoo';

c) U Noj Jala’achil Méxicoe’, ka’alikil u ch’a’ óoltik u t’aan u A’almaj Múuch'tambalnáal ti’ le Noj Jala’achilo’, mix táan u kibiko'ob u píik’kab belbest'aanilo'ob yéetel ti’ le péepetlu’umo’obo’;

d) U 33%il u máakilo’ob ti’ wamáakalmáak u a'almajt'aan mola'ayilo’ob péetlu’umo’ob, mix táan u kibiko'ob le a’almajt’aano’ob beeta’ano’ob tumen le mola’aya’,

e) U 33%il u máakilo’ob U Mola'ayt'aan Jo'olpóopo'ob ti’ Distrito Federal, mix táan u kibiko'ob le a’almajt’aano’ob u beeta’an tumen le Mola’ayt’aana’, yéetel

f) Le Almejen mola'ayo’ob u ts’íibtmajubáajo’ob ti’ U Mola'ayil Yéeybal way Méxicoe’, yéetel u táak óolal u nojlu’um múuch’kabile’, mix táan u kibiko’ob u a'almajt'aanil u yéeybalil nojlu’ume’ wáaj péetlu’umo’obe’; yéetel le almejen mola’ayo’ob u ts’íibtmajubáajo’ob ich péetlu’umo’, yéetel u péetlu’um múuch’kabile’, jach chéen ti’ u xma’ ki’ibil u a’almajt’aanilo’ob yéeybalo’ob ts’a’aba’an k’aj óoltbil tumen u a’almajt’aan mola’ayil le Péetlu’um jts’áaj u ju’unil úuch u ts’íibtikubáajo’.

g) U Mola'ayil u Páajtalilo'ob Wíinik tu Nojlu'umil México, ma’ táan u éejentik a’almajt’aano’ob ti’ nojlu’um, péetlu’um yéetel ti’ Distrito Federal, bey xan ti’ u nojk’axt’aanil nojlu’umo’ob meenta’an tumen u Noj jala’achil México yéetel chíimpoolta’an tumen U Noj Mola'ayil Ajxak'al A'almajt'aano'ob, ku luk’siko’ob u muuk’ u páajtalilo’ob wíinik ku ts’a’abal ti’ le Noj a’almajt’aana’ yéetel ti’ le Nojk'axt'aanil Nojlu'umilo'ob tu'ux táakpaja'an U Nojlu'umil Méxicoo'. Beyxane’ le mola’ayo’ob ku kanáantiko’ob u páajtalilo’ob wíinik yaan ich u péetlu’umilo’ob Nojlu’umo’, ma’ táan u éejentiko’ob a’almajt’aano’ob ts'a'aba’an k'aj óoltbil tumen u Péetlu’um Jatsk’iinmeyajil A’almajt’aan yéetel U Mola'ayil u Páajtalilo'ob Wíinik tu Nojlu'umil Distrito Federal, ma’ táan u chíimpoltiko’ob a’almajt’aano’ob jóok’sa’ano’ob tumen u A’almaj Mola’ayt’aanil Distrito Federal.

h) Le táan óolal mola’ayil ku jets’ik u 6 jaatsts’íibil le Noj A’almajt’aana’ ma’ táan u kibik a’almajt’aano’ob ti’ nojlu’um, péetlu’um yéetel ti’ Distrito Federal, bey xan ti’ u nojk’axt’aanil nojlu’umo’ob meenta’an tumen u Noj jala’achil México yéetel chíimpoolta’an tumen U Noj Mola'ayil Ajxak'al A'almajt'aano'ob, ku luk’siko’ob u muuk’ u páajtalilo’ob u k'aj óolta'al u meyaj jala'acho'ob yéetel u kanáanta'al u chíikulilo'ob wíinik. Beyxane’ le mola’ayo’ob garantes yaano’ob ich u péetlu’umilo’ob Nojlu’umo’, ma’ táan u éejentiko’ob a’almajt’aano’ob ts'a'aba’an k'aj óoltbil tumen u Péetlu’um Jatsk’iinmeyajil A’almajt’aan yéetel u táan óolal mola’ayil Distrito Federal, ma’ táan u chíimpoltiko’ob a’almajt’aano’ob jóok’sa’ano’ob tumen u A’almaj Mola’ayt’aanil Distrito Federal.

i) U Noj Xak'alkaxannáalil u Nojlu’umil México tu yóok’olal u a'almajt'aanilo'ob nojlu’ume’ yéetel ti’ u péetlu’umilo’obe’, tu yóok’olal bo’olsi’ipil yéetel tsolbeelankil xak’alsi'ipilil, yéetel le yaan ba’al u yil yéetel u meyajo’obo’.

Le jaaj jump’éel beejil uti’al u ya’ala’al ti’ Noj A’almajt’aan ma’ táan u éejenta’al u a'almajt'aanil yéeybalilo’ leti’ le ku je’ets’el ti’ le jatsts’íiba’.

U ya'almajt'aanilo’ob yéeybalil nojlu’um yéetel péetlu’umo’obe’, k’a’ana’an u nojts’áaj k’aj óolta’al yéetel u ts’áaj k’aj óolta’al ichil 90 u p’éelal k’iin ma’ili’ káajak u meyajil yéeybal tu’ux kun k’a’abetkuunsbilo’, yéetel ich lela’ ma’ táan u béeytal u yantal noj a’almajil jelbesajilo’ob ti’.

Ti’ u jets’t’aan U Xuul Noj Kúuchilil P'is Óolal way Méxicoe' chéen ku béeytal u jáawsiko'ob u biilal le belbest'aan jelsutt'anta'ano'obo', chéen wa úuchak u chíimpolta'alo'ob kex tumen u ya’abil kex waxakp’éel yéeybalo’ob.

III. Tumen u meyaj wáaj tumen ku tsol k’áata’al ti’ U Yáax Noj Kúuchilil Nojlu'um P'is Óolal wáaj u Noj Jala’achil México, yéetel u táak óolal A'almaj Múuch'tambalnáal ti' Noj Jala'achil, bey xan ti’ U Noj Xak'alkaxannáalil u Nojlu’umil México ti’ le ba’almeyajo’ob tu’ux ku táakpajal U Mola'ayil Xak'alkaxansi'ipil, je’el u páajtal u k’aj óoltik le áantajo’ob xu’ulsaj tu paach u ts’okt’aanil p’is óolalo’ob ti’ P’is Óolalo’ob jets’a’an ich u tsolbeelankil xak'alsi'ipilil tu’ux ku táakpajal le nojlu’umo’ yéetel u béeytalil yéetel u k’a’ana’anil k’áatike’.

U ya’ala’al ma’ paatal le jets’t’aano’ob ku ya’ala’al ti’ u jaatsilo’ob I yéetel II ti’ le jatsts’íiba’, ma’ táan u meentik yúuchul sutpach, chéen ja’ali’ wa tu yóok’olal bo’olsi’ipile’, tu’ux kun chíiimpoltbil le nojtáambal chunt’aano’ob yéetel le a’almajil jets’t’aano’ob kun k’a’abetkuunsbilo’ob tu yóok’olal le je’ela’.

Chéen wa ma’ táan u chíimpolta’al le jets’t’aano’ob ku ya’ala’al ti’ jaatsil I yéetel II ti’ le jatsts’íiba’ yaan u k’a’abetkuunsa’al, ti’ le k’a’ana’ano’, le ba’alo’ob jets’a’ano’ob ti’ le yáax ka’apéel xóot’ts’íib ti’ u jaatsil XVI ti’ u 107 jatsts’íibil le Noj a’almajt’aana’.