La palabra maya sirve para nombrar tanto una lengua (la segunda más hablada en México) como una agrupación y una familia lingüística. En nuestro país, la lengua maya es hablada por 795,499 personas, repartidas entre ...

U ALMEJEN NOJ A’ALMAJT’AANIL U MÚUCH’ PÉETLU’UMILO’OB MÉXICO

Noj a’almajt’aan ts’áaba’an ojéeltbil tu Jala’ach Tsaalajil Nojlu’um tu 5 k’iinil u winalil febreero tu ja’abil 1917
U ts’ook jelbesajil ts’a’aba’an k’ajóoltbil DOF 27-05-2015

Óoxjo’olts’íib

Péets’el II

Tu Yóok’olal U Nojbéeytalil A’almajil

Noj Jaats I

Tu Yóok’olal U Yéeya’al Yéetel U Ts’a’abal Nojmola’ay

U 55 Jatsts’íibil. Uti’al u meenta’al Ajjets’ a’almajt’aane’ k’a’ana’an le ba’alo’oba’:

I. Bey lu’umkabil sijnáal tu lu’umil Méxicoe’, yéetel tuláakal u páajtalilo’ob.

II. Bey ts’o’ok u chu’ukul 21 u p’éelal ja’abe’, tak tu k’iinil le yéeybalo’.

III. Bey sijnáal ti’ le Péetlu’um tu’ux kun meentbil le yéeybalo’ wáaj chéen kajnáal ti’i’ ts’o’ok u mantats’ kajtal maanal ti’ wakp’éel winal ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’.

Uti’al u béeytal u chíikpajal u k’aaba’ ti’ u tsolk’aaba’ilo’ob ti’ le wóol kaajal yéeybal múuch’ almejen yuumil bey Almejen ajbáaxal ti’ Ajjets' a’almajt’aane, k’a’ana’an síija’an ti’ jump’éel péetlu’um yaan ich le wóol kaajo’ob tu’ux kun meentbil le yéeybalo’, wáaj bey chéen kajnáal ti’i’ ts’o’ok u mantats’ kajtal maanal ti’ wakp’éel winal ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’.

U Kajnáalilil máake’ mix táan u sa’atal chéen tumen ka jóok’ok u meyajt jump'éel ts'áabil nojlu'um kuuch wáaj jump'éel yéeybil kuuch tu táan kaaj.

IV. Ma’ táan u meyaj ti’ u Nojlu’um K’atunil mix u jo’olinta’al Polisil wáaj u kanáanil mejen kaaj ti’ le jatsaljaats tu’ux kun meentbil le yéeybalo’, kex chéen 90 u p’éelel k’iin ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’.

V. Bey ma’ táan u meyajta’al u nojochil ti’ jump’éel le Mola'ayo’ob ku ts’a’abal juunalil ti’ tumen le Noj a’almajt’aana’, mix u meyajta’al No’ojk’abil wáaj Ka’ano’ojk’abil ti’ Noj jala’achil, mix u meyajta’al u nojochil ti’ jump’éel múuch’ jo’olpóopil ku meyaj chéen tu juunalo’ob ti’ u Tsolmeyajil Kaaj Nojlu’um, je’el u béeytale’ chéen wáaj ku jach p’a’atal kuuch 90 u p’éelel k’iin ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’.

Bey ma’ táan u meyajta’al u Ajka'anal P'is óolal U Xuul Noj Kúuchilil P’is óolal way Méxicoe', mix u Noj Ajp'is Óolil, mix u No’ojk’abilil u Kúuchilil P'is Óolal ti' Yéeybal ti’ u Nojpáajtalil u P'is Óolalil Múuch’péetlu’umo’ob, mix Jo’olil Tsolxikin wáaj Yéeybal Tsolxikin ti’ u Mola’ayil Tsolxikintaambal, ti’ péetlu’um wáaj ti’ u jatsaljaats U Mola'ayil Yéeybal way Méxicoe'u Mola’ayil Yéeybal Nojlu’um, mix U No'ojk'abil Noj Jala'ach, U Ajpayalbeelil Noj Jala'ach wáaj jo’olpóopil u Ajka’analna’atilo'ob yaan ba’ax u yil ti’ le Mola’ayo’, je’el u béeytale’ chéen wáaj ku jach p’a’atal kuuch óoxp’éel ja’ab ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’.

U Jala’achilo’ob Péetlu’umo’ob yéetel u Jo’ol Jala’achil Distrito Federale’ ma’ táan u béeytal u yéeya’alo’ob ti’ le péetlu’umo’ob tu’ux ku k’uchul u péetil u meyajo’ob ich u k’iinilo’ob u kuucho’obo’, kex wáaj ku jach p’atiko’ob u meyajo’ob.

U No’ojk’abilo’ob Noj jala’achil ti’ Péetlu’umo’ob yéetel ti’ Distrito Federal, Noj Ajp'is Óolo’ob yéetel P’is óolo’ob ti’ Nojlu’um, ti’ Péet lu’umo’ob wáaj ti’ Distrito Federal, beyxan Kuchkabal Jala’acho’ob yéetel u nojochilo’ob ti’ jump’éel almejen- belankil jo’olpóopil chéen ti’ Distrito Federale’, ma’ táan u béeytal u yéeya’alo’ob ti’ le tu’ux ku meyajo’obo’, wáaj ma’ táan u jach p’atiko’ob u kuucho’ob 90 u p’éelel k’iin ma’ili’ k’uchuk u k’iinil le yéeybalo’;

VI. Ma’ u meyaj je’ex Ajk'iin ti’ jump’éel k’ujtalil, yéetel

VII. Bey mina’an le ba’alo’ob ku luk’siko’ob béeytalilo’ob jets’a’an ti’ u 59 jatsts’íib.