El zapoteco de la planicie costera, variante del zapoteco y parte de la familia lingüística del Oto-mangue, es hablado por 66,893 personas ubicadas en el estado de Oaxaca, en los municipios ...

GUI’CHI’RO’ BIA’RA RIAPA’ XQUENDA CA BINNI NABEZÁ NDAANI’ GUIDXI RO’ ZAGUITA (MEXICU)

Gui’ chi’ ro’ bia’ ni gucua’ lugui’ chi’ ro’ xti’ Guidxi ro’ lu5 xi beu febrero iza 1917
Ra bidxaa diidxa’ ne gucua’ lu DOF 27-05-2015

Diidxa’ lá Nirudo’

Diidxa’ Ni Riree Chu De Xti’ Diidxa’ IV

Ca Binni Huanisi Xiiñi’ Zaguita (Mexicu)

Ndaga 35. Ni racaladxi diidxa’ ro’ bia’ ri’ guni ca binni huanisi xiiñi’ zaguita (mexicu) nga:

I. Che guzee lu ca gui’chi’ ra chindi cabe xaique guidxi;

II. Zanda cui cabe laaca’, gacaca’ xaique guidxi, o cui cabe laaca’ gunica’ xiixa dxiiña’ xti’ guidxi, huaxa naquiiñe gapaca’ ca guenda ni naguixhe diidxa’ ro’ bia’ ri’. Ca binni ni rtizá nanda ca partidu ca nga zanda che’ guinaba guica lá ti ganda quite gaca xaique guidxi, binniguidxi ni laca racala’dxi’ quite gaca xaique guidxi la? laca zanda che’ chinaba guica lá ti ganda quite gaca xaique guidxi;

III. Zanda guidaagulisaaca’ ne gutaaguca’ xtiidxa’ ca’ ti guyaca’ guirá’ cani cayaaca ndaani’ guidxi ri’;

IV. Zanda guinaazeca’ guiiba’ ro’ xti’ dxu’ soldadu, ti ganda gapaca’ guidxi ro’ la?, ne ca yoo ro’ xti’ guidxi casi ná ca diidxa’ ro’ bia’ ri’;

V. Zanda sii ca’ ne gutooca’ ni raca laadxi ca’.

VI. Zanda cui cabe laabe guni guitica dxiiña’ ni gucaacabi laabe xti’ guidxi ro’, huaxa naquiñe chinandacabe casi ná lu diidxa’ ro’ bia’.

VII. Pa guni cabe xiixa’ diidxa’ bia’ la? naquiñe chinanada cabe casi ná gui’chi’ ri’ bia’ ri’ ne ni ná lu diidxa’ ro’ bia’ xti’ yoo ro’ ra ria’ cani cani que. Yoo ro’ ni ribee gui’chi’ credencial la? zapani ti guenda huaxa casi ná diidxa’ bia’ nga gacani, ne

VIII. Guini’ cabe lu ca dxiiña’ ni raca de ca guenda rinabadiidxa’ de xi dxiiña’ chi gaca ndaani’ guidxi ro’, huaxa napani xi chinandani casi ná ca diidxa’ ca xaguete ri’:

1o. Ca xaique runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra riree xia diidxa’ bia’ jmá pa guina ca be gacani zaca:

a) Xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu);

b) Gueda gacani bia’ca chonna te chií nuu chonna lu de ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni gudxi; o

c) Ca binni guidxi, lu bia xigaba biaca’ biaca’ ne bia’ ca binni ni ca lá’ lu ca gui’chi’ ni zanda che’ chi chiguzee lu gui’chi’ chindi tuuxa xaique, ti zaca ná diidxa’ ro’ bia’ gacani.

Zandaca gueeda guireechu’ ca diidxa’ ni ca lu ndaa c) ni biete luguiá ri’ ne ni guinbani nga ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi ne ribeexia diidxa’ bia’.

2o. Ra chu’ guenda rinaba diidxa’ que chu’ huaxie’ de chupa latenganda bia’ de ca binni ni che’ chiguzee lu gui’chi’ ra ca lá’ binni ni chi guzee lu gui’chi’ ne cui tuuxa xaique de ca binni ri guihuini pa zaca ni ná ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi que ne para xcaadxi xaique;

3o. Qué zandadi’ guibadiidxa’ cabe de ca guenda xti’ ca binni guidxi ni cani’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’, ne ca diidxa’ ni cani’ ndaga 40 xti’ ca diidxa’ ri’; bia’ bidxichi chu’ ne guiree ndaani’ guidxi ri’ xi modo guiapa’ guidxi ne xi zanda guni ca dxu’ soldadu. Ca xaique ni ribeexia diidxa’ bia’ ndaani’ yoo ro’ ra ria’ que nga gu’ya’ xi modo gaca ca dxiiña’ ri’ huaxa nirudo’ guihuini xipe’ ca diidxa’ nuu dinde xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ni canabadiidxa’ cabe que;

4o. Yoo ro’ ni ribee gui’chi’ credencial que la? lu ná’ ni nga chu’ ca diidxa’ ni canaba ndaga lana c) ni ca lú ndaa 1°, ne zaqueca pa igaba’ xiixa gui’chi’ ne xi modo gueda guiluxe ca dxiiña’ ca;

5o. Guenda rinabadiidxa’ ca zacani dxi ca gaca guenda ribi tuuxa xaique;

6o. Ca diidxa’ ni cuee ndú Yoo ro’ ni ribee gui’chi’ credencial que la? zanda guixá cani huaxa nirudo’ napa xi chinanda cabe casi ná lu ndaa VI xti’ ndaaga 41, ne ni ná lu ndaa III xti’ ndaaga 99 xti’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’.

7o. Ca diidxa’ ro’ bia’ ca nga guini’ xi modo gaca cani ca lú ndaa ni biete ca.